Nam thừa, nữ thiếu

 

Theo số liệu công bố gần đây của Cục Dân số Việt Nam, nước này sẽ dư ra khoảng 1.5 triệu đàn ông vào năm 2039 và con số còn tăng lên 2.5 triệu vào năm 2059…

Nam thừa, nữ thiếu là một viễn cảnh vấn nạn không xa.

Nguyên nhân

Nguyên nhân chính của tình trạng nam thừa, nữ thiếu là do rất nhiều người VN tới nay chưa thoát khỏi tư tưởng trọng nam, khinh nữ. Thêm vào đó là chế độ an sinh xã hội chưa tốt; việc lạm dụng tiến bộ khoa học công nghệ để lựa chọn giới tính trước khi sinh…góp phần gây ra sự bất bình đẳng, tình trạng bạo lực giới, ảnh hưởng đến phẩm chất cuộc sống của cá nhân, gia đình và xã hội.

Anh Đoàn (32 tuổi, Tân Bình) lập gia đình gần 1 năm, nói: “Tôi thích sinh con trai để có người nối dõi tông đường. Hơn nữa con trai thường là trụ cột gia đình, về già cha mẹ có thể cậy nhờ chứ sinh con gái, nuôi lớn lên nó đi theo chồng coi như hết!”.

Cùng suy nghĩ, anh Vinh (39 tuổi), chủ một shop thời trang ở Phú Nhuận, đã có 3 con gái, tâm sự: “Lúc mới mang thai, đưa vợ đi siêu âm, nghe bác sĩ nói là gái thì vợ chồng tôi đã tính bỏ. Nhưng rồi nghĩ con nào cũng là con, hơn nữa phá thai mang tội nên tôi ráng giữ lại, hy vọng ở đứa sau. Ai dè đứa sau, rồi đứa sau nữa cũng toàn… con gái!”

Nhất nam viết hữu, thập nữ viết vô?

Quan niệm cổ hủ “con trai mới thật sự là con” hoặc “nhất nam viết nữ, thập nữ viết vô” tưởng đâu chỉ có ở thời phong kiến nhưng xem ra tới nay vẫn tồn tại trong không ít suy tưởng của người Việt và điều này dẫn đến tình trạng mất cân bằng giới. Số liệu của Cục dân số VN cho thấy vào năm 2012, ở VN cứ 100 bé gái được sinh ra thì số bé trai là 112.3. Năm 2006, tỷ số ở mức 100 gái/109.8 trai; năm 2018 là 100 gái/110.8 trai; năm 2019 là 100 gái/111.5 trai; năm 2020 là 100 gái/112.1 trai; năm 2021 là 100 gái/ 112 trai; năm 2022 là 100 gái/112.6 trai; năm 2023 là 100 gái/111.8 trai và năm 2024 là 100 gái/111.9 trai. Nếu tỷ số giới tính khi sinh vẫn tiếp tục diễn biến như vậy, VN sẽ dư ra 1.5 triệu nam giới 15-49 tuổi vào năm 2039 và con số này sẽ tăng lên 3.2 triệu vào năm 2059!

Trong khi ấy xu hướng ngại cưới, không muốn hoặc sinh rất ít con cũng xuất hiện tại VN. Vẫn theo số liệu của Cục dân số VN, trong hơn 30 năm qua, tuổi kết hôn ở VN tăng mạnh nhưng tỷ lệ kết hôn lại giảm khiến mức sinh giảm hơn một nửa. Cụ thể, giai đoạn 1989-2022, trung bình độ tuổi kết hôn lần đầu của nam giới là 24.4 và nữ giới là 23.2 đã tăng lên 29.3 tuổi với nam và 25.1 với nữ vào năm 2023. Tương tự, mức sinh ở VN đang có xu hướng giảm thấp, từ 2.11 con/phụ nữ (2021) xuống còn 1.91 con/phụ nữ (2024) và dự báo tiếp tục xuống thấp hơn trong những năm tiếp sau.

Đáng chú ý, ở những thành phố lớn như Hà Nội, Sài Gòn xu hướng không muốn hoặc sinh chỉ 1 con đang lan rộng với mức sinh từ 3.8 con (1989) đã xuống dưới 2 con (2023). Riêng Sài Gòn, số liệu cho biết độ tuổi kết hôn trung bình lần đầu tại đây là 30.4, cũng là mức cao kỷ lục tại VN. Số con trung bình của một phụ nữ ở Sài Gòn trong độ tuổi sinh đẻ là 1.32.

Siêu âm thai nhi

Hệ quả

Tình trạng mất cân bằng giới tính ở VN dẫn đến tình trạng thừa nam, thiếu nữ trong tương lai không chỉ ảnh hưởng đến cuộc sống từng cá nhân, gia đình, dòng tộc mà còn để lại những hệ lụy không tốt, tác động trực tiếp đến đời sống, xã hội. Cũng do quá khao khát có con trai nên nhiều trường hợp không ít người đã lạm dụng tiến bộ khoa học công nghệ để lựa chọn giới tính trước khi sinh, như siêu âm chẩn đoán giới tính thai nhi, nạo phá thai nhằm lựa chọn giới tính và điều này cũng phản ảnh tình trạng bất bình đẳng giới còn tồn tại nặng nề ở VN. Số liệu của Tổng cục Thống kê, tỷ lệ phụ nữ trong độ tuổi 15-49 đang có chồng thực hiện nạo phá thai và hút điều hòa kinh nguyệt trong việc lựa chọn giới tính thai nhi chiếm 0.75% tổng số phụ nữ trong độ tuổi điều tra năm 2023. Thêm vào đó, mong muốn có con trai của các thành viên trong gia đình còn khiến người phụ nữ phải chịu áp lực phải sinh bằng được con trai, nhất là khi người phụ nữ đó là con dâu trưởng hay có chồng là con trai duy nhất của gia đình. Thậm chí, tâm lý cần con trai còn là nguyên nhân dẫn đến việc ngoại tình hay gia tăng các vụ ly hôn vì người vợ không sinh được con trai.

Tiếp tục quan sát tình trạng mất cân bằng giới ở các nước khu vực ASEAN, sẽ thấy rõ tại VN vấn đề này diễn ra tuy chậm hơn nhưng tốc độ gia tăng nhanh và phức tạp hơn. Nó diễn ra trong bối cảnh nhiều nước cùng khu vực hoặc lân cận cũng đang đối mặt với hệ lụy trai thừa, gái thiếu mà cụ thể như Hàn Quốc, Trung Quốc, Đài Loan… mỗi năm đều phải “nhập khẩu” cô dâu nhưng vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu tìm vợ của nhiều ông.

Người Hàn quốc lấy vợ Việt Nam

Theo các chuyên gia dân số, trong khoảng 20 hoặc 30 năm tới, với 1.5 – 3.2 triệu đàn ông người VN dư ra, thì việc lấy được vợ trong nước đã khó chứ đừng nói đến việc lấy vợ nước ngoài bởi căn cứ vào những thống kê nhân khẩu của các nước trong khu vực, 20 năm nữa các nước Lào, Campuchia, Philippines… cũng không dư phụ nữ cho đàn ông nước họ, vậy lấy đâu ra “xuất khẩu” qua nước khác!

Trên phương diện xã hội, việc mất cân bằng giới tính khi sinh sẽ dẫn đến sự dư thừa nam giới và thiếu hụt nữ giới ở tất cả các nhóm tuổi trong tương lai sẽ tác động đến quá trình hình thành và cấu trúc gia đình. Nhóm nam giới sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc tìm kiếm bạn đời hoặc không lấy được vợ, đành sống độc thân. Hệ quả của vấn đề này có thể gây ra sự bất ổn xã hội, gia tăng các tệ nạn như mại dâm, buôn bán trẻ em gái, phụ nữ và nhiều loại tội phạm xã hội khác…

Một ca nạo hút thai do siêu âm được con gái

Bài và hình Nguyễn Sinh

Hồng Đào tuổi 63: "Những người đàn ông tán tỉnh tôi đều nói thẳng một câu đó"

Vừa qua, tại chương trình The Khang Show, MC Nguyên Khang đã nhận định về nghệ sĩ Hồng Đào: "Cuộc đời chị Hồng Đào có thể làm thành cả một bộ phim vì quá nhiều giai đoạn, biến cố, thăng trầm, kịch tính.

Hồng Đào

Tôi thấy chị Hồng Đào cũng có phần yếu đuối, không hoàn toàn mạnh mẽ. Nhưng chị Hồng Đào làm tôi tin được rằng, bản thân chị luôn có một sức mạnh rằng phải sống vì gia đình, cha mẹ con cái, vì bạn bè xung quanh và vì nghề nghiệp.

Điều đó buộc chị Hồng Đào phải mạnh mẽ. Vì thế, tôi cảm nhận được chị Hồng Đào sẽ vượt qua được mọi biến cố trong cuộc đời".

Hồng Đào thốt lên: "Những người đàn ông tán tỉnh tôi đều nói thẳng một câu đó". Nhiều khán giả trầm trồ khi được nghe chính Hồng Đào tiết lộ về việc có nhiều người đàn ông theo đuổi, tán tỉnh ở tuổi 63. Trước giờ, nữ nghệ sĩ vẫn giấu kín chuyện tình cảm cá nhân.

Tuy nhiên, dù được nhiều đàn ông theo đuổi, tán tỉnh thì Hồng Đào vẫn chưa chấp nhận đến với ai. Cô nói: "Tôi nói thật, tôi cũng thèm cảm giác sau một ngày làm việc có người gọi hỏi thăm, lo lắng cho mình. Tôi cũng muốn được như vậy.

Nhưng người đàn ông họ đòi hỏi nhiều hơn ở tôi chứ không chỉ ngồi đợi tôi than phiền về muỗi cắn hay một ngày làm việc ra sao.

Tất nhiên, cũng có những người đàn ông rất đang chờ đợi tôi để nghe tôi than phiền. Tôi cũng dễ thương mà. Tôi cũng có những người đàn ông đang theo đuổi, chờ đợi mình".

Dù vậy, Hồng Đào cũng không khẳng định sống khép kín mà vẫn mở lòng nếu gặp được người đàn ông phù hợp.

Cô nói: "Tôi cũng hay đọc những chuyện sến súa về tình yêu lắm nên tôi nghĩ tình yêu có thể gặp ở một chỗ nào đó mình không ngờ đến. Có thể bây giờ tôi đang ngồi đây kêu không cần yêu ai, không cần quen ai, chỉ cần một mình là đủ nhưng biết đâu ngay sau đó tôi đi đường gặp ai đó trúng tiếng sét ái tình thì sao.

Bởi vậy, tôi không hề khép hình mà vẫn cởi mở để nếu có tình yêu đến thì tôi vẫn đón nhận. Chỉ là vườn hồng đã mở nhưng chưa ai vào. Còn bản thân tôi hiện tại vẫn đang rất hạnh phúc với cuộc sống".

Tiếp đó, Hồng Đào tâm sự về cách vượt qua biến cố trong cuộc sống: "Tôi vẫn còn hai đứa con gái và muốn sống vì các con. Đứa con gái nhỏ mỗi sáng đi làm đều chụp một bức hình nó mặc đồ gì ngày hôm đó gửi cho tôi xem. Đứa con gái lớn hôm nào cũng nhắn tin kể những chuyện nó gặp trong ngày.

Dù các con sống xa tôi nhưng cứ ngày nghỉ, lễ tết chúng đều về nhà để mẹ con gặp nhau. Tôi muốn sống khỏe mạnh, vui vẻ để giữ mái nhà đó cho các con trở về".

Tùng Ninh 

Nghệ thuật chửi của người Việt xưa

 Nói đến chửi, người Việt Nam nào cũng nghĩ ngay đó là hiện tượng vô văn hóa, người ta liên tưởng tới những câu chửi tục, những lời chửi “rỉa róc”, chửi “như vặt thịt” người ta. Thực ra thì “nói vậy mà không phải vậy”!

Cuộc sống phức tạp vốn nhiều quan hệ nên hay có va chạm, xung đột. Mà đã có xung đột thì cần giải quyết. Người ta có thể hòa giải bằng “đối thoại”, song cũng không ít người sử dụng “đối đầu”. Mà đối đầu “hiền lành” nhất có lẽ là “đấu võ mồm”, tức là chửi nhau.

Việc chửi (nhau) thì dân tộc nào cũng có, thậm chí có từ rất lâu đời. 

Lối chửi phổ biến ở mọi dân tộc, mà người Việt cũng biết, là sử dụng các từ ngữ chỉ bộ phận sinh dục, bài tiết, quan hệ tình dục… mà “ném” vào mặt đối phương. Họ gán cho đối phương là "họ hàng" của các loài vật mà theo họ có những đặc tính xấu, bị xã hội chỉ trích: chó, bò, lợn (heo), rắn rết, giòi bọ, dê (xồm)… Một số người mát tính hơn, họ chỉ hạ thấp đối phương một cách tương đối. Họ hạn chế ở mức độ ví đối phương với những thứ như: giả nhân, ngợm, quỷ quái, yêu tinh… Họ nêu những khiếm khuyết hoặc gán ghép cho đối phương những khiếm khuyết vật chất, tinh thần, xã hội, ví dụ: (đồ, con, quân, lũ, bọn) què, mù…; ngu, ngốc, điên, khùng…; đểu cáng, ác độc, vô luân, bất hiếu…; lừa đảo, ăn cắp… Các cách chửi này phổ biến nhưng không phải là tiêu biểu cho người Việt.

Với bản chất của một dân tộc có nếp sống cộng đồng tình cảm, ưa tế nhị, truyền thống chửi của Việt Nam là chửi có bài bản, có văn vẻ, có vần điệu và đặc biệt là có thể kéo dài tùy ý. Chúng tôi nhớ có một bài thơ châm biếm ra đời vào khoảng năm 1974 mở đầu bằng mấy câu như sau:

Chỉ vì mất một con gà,

Rêu rao bà chửi suốt ba ngày liền.

Chỉ sang tứ phía láng giềng,

Réo từ nội ngoại tổ tiên mười đời...

Chỉ bốn câu này cũng đã đủ cho ta thấy phần nào lối chửi thâm thúy của người Việt!

Phụ nữ Việt Nam vốn rất hiền lành, nết na, nhưng cũng không chịu để ai bắt nạt (ăn hiếp). Mất một con gà không phải là chuyện lớn, nhưng nếu cứ tiếp tục mất như thế thì không thể chấp nhận được. Bởi vậy mà phải ra tay “dằn mặt” để cho kẻ có tính xấu kia từ nay đừng có động đến gia đình “bà”. Với một dân tộc luôn coi trọng uy tín và danh dự hơn hết thảy mọi cái ở đời thì cách tốt nhất là phải làm cho đối phương mất mặt trước cộng đồng. Thông thường, người ta tức lúc nào thì chửi lúc đó. Người Việt Nam truyền thống thì không như vậy, họ chờ khi có thật đông người thì mới chửi và khi chửi lại cố tình đệm thêm “ới làng trên xóm dưới” hoặc “ới trời cao đất dày” như mời gọi thêm mọi người trong cả cộng đồng đến nghe.

Trong lối chửi của người Việt, cái hấp dẫn người nghe không phải là những lời tục tĩu, mà là những lời xưng hô không theo lẽ thông thường. Bình thường người ta “xưng khiêm hô tôn”, còn khi chửi thì người ta cố tình làm ngược lại: “Cha bố tiên nhân thằng Cò! Cha bố tiên nhân thằng Cốc! Cha họ nội họ ngoại, họ gần họ xa, họ năm đời giở lên, họ ba đời giở xuống nhà thằng Cò, thằng Cốc! Cha tam đại, tứ đại, ngũđại mai thần chủ thằng Cò, thằng Cốc! Cha đứa già đứa trẻ, đứa nhớn đứa bé, đứa mẹ đứa con, đứa đỏ như son, đứa vàng như nghệ nhà thằng Cò, thằng Cốc, bảo nhau định vỗ nợ của bà!” (Trích truyện “Khao của Đồ Phồn”).

Trong đoạn trên, không có từ ngữ tục tĩu nào mà ta vẫn nhận ngay ra đây là lời chửi. Người chửi đã tự tôn mình lên mức ngang hàng với cha của “bố tiên nhân” dòng họ nhà đối phương. Người Việt vốn rất kính trọng ông bà tổ tiên (thể hiện qua tục thờ cúng tổ tiên), nên không thể nào chịu được khi bị chửi “tên cái” (tên của bố mẹ, ông bà… hoặc các từ thay thế kiểu như tam đại, tứ đại…). Có thể nói, đây là một nguyên nhân dẫn đến thói quen giấu tên của người Việt.

Cái hay của các bài chửi kiểu này còn ở chỗ các ý được liên kết với nhau một cách hợp lý, lặp kèm với đối, đi với nhau chan chát: họ nội họ ngoại, họ gần họ xa, họ năm đời giở lên, họ ba đời giở xuống; đứa già đứa trẻ, đứa nhớn đứa bé, đứa mẹ đứa con, đứa đỏ như son, đứa vàng như nghệ.

Và đây nữa là lời chửi của một người đàn bà mất gà được ghi lại trong tiểu thuyết “Bước đường cùng” của Nguyễn Công Hoan:

“Làng trên xóm dưới, bên sau bên trước, bên ngược bên xuôi! Tôi có con gà mái xám nó sắp ghẹ ổ, nó lạc ban sáng, mà thằng nào con nào, đứa ở gần mà qua, đứa ở xa mà lại, nó dang tay mặt, nó đặt tay trái, nó bắt mất của tôi, thì buông tha thả bỏ nó ra, không thì tôi chửi cho đơ... ới! Chém cha đứa nào bắt gà nhà bà! Chiều hôm qua, bà cho nó ăn nó hãy còn, sáng hôm nay con bà gọi nó nó hãy còn, mà bây giờ nó đã bị bắt mất. Mày muốn sống mà ở với chồng với con mày, thì buông tha thả bỏ nó ra, cho nó về nhà bà. Nhược bằng mày chấp chiếm, thì bà đào mả thằng tam tứ đại nhà mày ra, bà khai quật bật săng thằng ngũđại lục đại nhà mày lên. Nó ở nhà bà, nó là con gà, nó về nhà mày, nó biến thành cú thành cáo, thành thần nanh đỏ mỏ; nó mổ chồng mổ con, mổ cả nhà mày cho mà xem! Ới cái thằng chết đâm, cái con chết xỉa kia! Mày mà giết gà nhà bà thì một người ăn chết một, hai người ăn chết hai, ba người ăn chết ba. Mày xuống âm phủ thì quỷ sứ thần linh nó rút ruột ra…”

Ở đây người chửi vẫn dùng nghệ thuật lặp và đối là chủ yếu: Làng trên xóm dưới, bên sau bên trước, bên ngược bên xuôi; đứa ở gần mà qua, đứa ở xa mà lại, nó dang tay mặt, nó đặt tay trái; nó ở nhà bà - nó về nhà mày… tất cả tạo nên một nhịp điệu như những bài thơ văn xuôi đầy cảm hứng sáng tạo và luôn được người chửi thay đổi, biến báo tùy theo đối tượng nghe.

Tuy rủa xả như vậy, nhưng đối phương vẫn không chửi lại hoặc dùng “võ tay chân” với người chửi, bởi vì toàn bộ bài chửi chỉ là những lời cạnh khóe, bóng gió, chả ai dại gì mà ra mặt. Mặt khác, việc chửi tuy không nêu đích danh nhưng nhờ một số chi tiết ám chỉ nên ai cũng hiểu người chửi muốn ám chỉ ai, nhờ vậy mà vẫn đạt được mục đích là làm cho đối phương mất mặt trước cộng đồng và hả cơn giận trong lòng.

Với cách diễn đạt bóng gió, đầy tính ám chỉ về nội dung và có cấu trúc chặt chẽ, vần điệu, nhịp nhàng về hình thức, lối chửi của người Việt Nam đã bước vào hàng “nghệ thuật”; nó có lẽ không những không còn thuộc loại hiện tượng “vô văn hóa” nữa, mà đã trở thành một hiện tượng độc đáo góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn hóa Việt Nam cổ truyền. Tuy rằng ngày nay “nghệ thuật chửi” này đang mai một dần, nhưng không phải ngẫu nhiên mà ở nơi này nơi khác nó đang được “sân khấu hóa”. Nó là một bằng chứng độc đáo và hùng hồn rằng ngay cả trong lúc giận dữ, chửi nhau, con người cũng có thể giận dữ, chửi nhau “một cách có văn hóa”.

(St)

"Văn Hóa Cãi Nhau Của Người Việt"

 Văn hóa được hiểu là những gì tốt đẹp, văn minh thì “chửi” không thể liệt kê là văn  hóa được (?). Nhưng từ rất lâu, đối với người Việt Nam, hình như vẫn có sự ngang  nhiên hình thành một nền “văn hóa lạ” (?), gọi là “Văn hóa chửi.” Thật ra “chửi” để được coi như một loại văn hóa phải được hiểu theo nghĩa rộng hơn chẳng hạn như  sự phong phú và màu sắc của các chữ được dùng; chứ không hẳn chỉ là lời lẽ thô tục  rẻ tiền, độc ác, xấu xa để làm nhục đối phương.

 Nhìn vào mặt trái của cái huy chương văn hóa lọai này, phải công nhận là người Việt  có vài nét “Đặc biệt” khi cãi hay chửi nhau. Xin mạn phép được lần lượt kể ra như  sau.

1. (Khi chửi) Người Việt thích hỏi thăm về nhu cầu và sở thích của đối phương. Thí dụ: “Mày muốn gì nào?” “Mày thích gì?”

2. Người Việt thích nhắc nhở nhau về Bố mẹ mình!

Thí dụ: “Mày có biết Bố mày là ai không?”

Hay là: “Mày có biết Mẹ mày là ai không?”

3. Người Việt thích giáo dục cho nhau.

Thí dụ: “Bố Mẹ mày không dạy được mày thì để cho tao dạy cho!” 4. Người Việt thích tác động vào phụ huynh, tiền nhân của đối phương. chứ không  tác động trực tiếp đến đối phương.

Thí dụ: “Tiên sư cha mày!”

Hay là: “Tao đập chết cha mày bây giờ.” “Tao đánh chết mẹ mày bây giờ.” … chứ không thèm nói: “Tao đập chết mày bây giờ!”

5. Người Việt luôn luôn muốn bảo vệ phụ huynh của mình.

Thí dụ: “Kệ Mẹ tao.” “Kệ Bố tao.”

6. Người Việt rất muốn mẹ đổi phương có thêm em bé.

Thí dụ: “Đ… mẹ mày."

7. Người Việt lại ngầm khen nhau dễ thương bằng cách gọi nhau qua hình ảnh các  con thú “cưng.”

Thí dụ: “Con chó đẻ này.” “Con ngựa này.”

8. Người Việt rất tôn trọng giờ giấc của đối phương. Họ muốn chắc là đối phương  có đủ thời gian để tranh cãi không?

Thí dụ: “Giờ thì sao?!" "Giờ mày tính sao?!”

9. Người Việt sẽ hỏi ý kiến nhau trước khi thực sự tiến vào một cuộc chửi. Thí dụ: “Mày có thích chửi nhau không?!”

Hay là: “Mày có muốn đánh nhau không?!”

**************

Nhận xét riêng của TVG

 Nhìn qua 9 điểm nêu ở trên thì phải nói thẳng đây là “Bản chất / Tính xấu” của  Người Việt Xấu Xí. Đó là chuyện kỳ cục và vô văn hóa! Y như chuyện “Bún mắng,  Cháo chửi, Phở quát” của người Hà lội… Chứ thật ra chẳng có gì để gọi là “Đặc điểm,”  “Bản sắc” hay “Đặc sắc” cả?!

Buồn 5 phút!

Theo Hoàng Hiệp

Trần Văn Giang (ghi lại)

Nỗi lo của các chủ xe điện ở châu Âu và Bắc Mỹ: Mùa đông!

 Khi mùa đông phủ trắng châu Âu và Bắc Mỹ, nhiều chủ xe điện bắt đầu phải đối mặt với thực tế phũ phàng: chiếc xe vốn được quảng cáo đi được 400 km chỉ còn chạy được hơn 200 km khi nhiệt độ ngoài trời xuống dưới 0°C.

Thực tế, ở hầu hết các thị trường, xe điện có thể mất tới gần một nửa phạm vi hoạt động khi thời tiết giá lạnh, do đặc tính hóa học của pin lithium-ion và nhu cầu sưởi ấm trong khoang lái. Hiện tượng này không phải mới. Các nghiên cứu từ Mỹ, Canada cho đến châu Âu đều cho thấy pin lithium-ion hoạt động kém hiệu quả trong môi trường lạnh, làm giảm tốc độ phản ứng điện hóa. Không chỉ vậy, để giữ ấm khoang xe, hệ thống điều hòa nhiệt độ thường “rút” trực tiếp từ năng lượng pin, khiến quãng đường thực tế càng sụt giảm nhanh. Một báo cáo từ Hiệp hội Ô tô Na Uy (NAF) từng khẳng định: mức giảm có thể dao động từ 20% đến gần 40% tùy mẫu xe và điều kiện thời tiết.

Một số quốc gia đang đi đầu trong việc khắc phục vấn đề này. Chẳng hạn, Trung Quốc, thị trường xe điện lớn nhất thế giới, đã áp dụng hàng loạt cải tiến công nghệ: từ hệ thống bơm nhiệt (heat pump) giúp tiết kiệm năng lượng sưởi, cho đến lớp vật liệu cách nhiệt bảo vệ pin. Một số hãng Trung Quốc như BYD và Geely đã thử nghiệm pin LFP thế hệ mới với hiệu suất ổn định hơn trong môi trường khắc nghiệt.

Trong khi đó, tại Na Uy – quốc gia có tỉ lệ xe điện cao nhất châu Âu – các hãng sản xuất phối hợp với cơ quan chức năng để xây dựng hạ tầng sạc nhanh được che chắn chống lạnh, cũng như nâng cấp phần mềm quản lý năng lượng, giúp xe tự làm ấm pin trước khi sạc hoặc trước khi khởi hành.

Ở nhiều thị trường khác, giải pháp tạm thời của người dùng chủ yếu là “thích nghi”. Từ việc lên kế hoạch hành trình chặt chẽ hơn, sạc xe qua đêm trong gara có sưởi, cho tới giảm tốc độ khi lái để tiết kiệm năng lượng. Tuy nhiên, những giải pháp này chỉ mang tính tình thế, khó có thể áp dụng lâu dài khi xe điện dần trở thành phương tiện phổ biến.

Điều này đặt ra một nghịch lý lớn: xe điện vốn được ca ngợi là tương lai xanh của giao thông, nhưng trong điều kiện khí hậu lạnh, chúng lại mất đi tính tiện dụng vốn là yếu tố quan trọng nhất để người tiêu dùng cân nhắc. Đó cũng là lý do vì sao thị trường xe điện tại Mỹ và châu Âu, dù tăng trưởng nhanh, vẫn phải đối mặt với sự dè dặt từ nhiều người dùng ở vùng khí hậu khắc nghiệt. 

Thực tế này càng cho thấy tầm quan trọng của đổi mới công nghệ pin – yếu tố sẽ định đoạt cuộc đua xe điện toàn cầu. Các hãng xe từ Tesla, Toyota đến CATL đều đang đầu tư mạnh vào pin thể rắn và pin lithium thế hệ mới, được kỳ vọng sẽ giảm thiểu tình trạng sụt quãng đường khi thời tiết lạnh. Song, để những công nghệ này thương mại hóa trên quy mô lớn cần thêm vài năm nữa.

“Họ chỉ nghĩ đến giá mua chứ không nghĩ đến môi trường hoạt động của những chiếc xe này”, một nhà nghiên cứu năng lượng tái tạo tại Viện Công nghệ Quốc gia Srinagar, một trường đại học kỹ thuật công lập, chia sẻ với Rest of World . “Nếu không có hệ thống sưởi ấm hoặc bộ sạc đáng tin cậy, chắc chắn sẽ không đi được đâu”.

Ahmad là một trong số nhiều người dùng xe điện đầu tiên phát hiện ra rằng công nghệ được bán cho họ không phù hợp với nơi đang sống. Mặc dù chính phủ Ấn Độ chi trả 40% chi phí cho chiếc xe trị giá 300.000 rupee (3.400 đô la), nhưng họ lại quên mất rằng pin lithium-ion - được thiết kế cho vùng đồng bằng ấm áp của Ấn Độ - sẽ bị đóng băng ở thung lũng Himalaya.

“Tôi cứ nghĩ điều này sẽ thay đổi cuộc đời mình”, Ahmad nói với Rest of World , tay chỉ vào chiếc xe trong sân nhà. “Nhưng hóa ra, nó chỉ khiến tôi trở thành kẻ thua cuộc”.

Bên ngoài Srinagar, không hề có một trạm sạc công cộng nào, buộc tài xế phải dựa vào ổ cắm điện gia dụng. Việc sạc pin có thể mất tới 10 tiếng — giả sử không bị mất điện, điều thường xảy ra hàng ngày vào mùa đông. Các thợ máy địa phương không được đào tạo về xe điện phải nhờ đến các hướng dẫn trên YouTube để sửa chữa, khiến xe phải nằm im hàng tuần chỉ vì những lỗi nhỏ.

Những tài xế tuyệt vọng đã lập các nhóm WhatsApp, chẳng hạn như EV Apple Transporter và Battery Help Kashmir, chia sẻ những cách giải quyết ngày càng vô lý. Một số người đã bọc pin trong chăn; những người khác đã kéo những bộ pin nặng 90 kg (hơn 200 pound) về nhà để qua đêm. Một tài xế đã để pin của mình trong phòng khách.

“Chúng tôi vừa trông giống thợ máy, vừa giống kẻ ngốc”, Ahmad nói. Theo: Rest of World, Business Insider

Vũ Anh

Sự thật loài chim "bắt cô trói cột" kỳ lạ của Việt Nam

Không chỉ có tên gọi độc đáo, loài chim bắt cô trói cột còn là loài chim có nhiều đặc điểm kỳ lạ của Việt Nam. Ở Việt Nam, chim bắt cô trói cột có ở hầu hết các nơi từ vùng núi rừng đến vùng đồng bằng.

Chim bắt cô trói cột có tên khoa học là Cuculus micropterus.

Đây là loài chim cu cỡ trung bình, con trống và con mái có vẻ ngoài khá giống nhau.

Trên thế giới, chim bắt cô trói cột phân bố ở châu Á, từ Pakistan, Ấn Độ, Sri Lanka đến Indonesia ở phía nam và Trung Quốc.

Chim bắt cô trói cột thường sống trong rừng, ở độ cao trên 3.600m.

Chúng có nửa thân trên màu trắng trong khi nửa dưới có nhiều vạch trắng đen.

 

Chim non trong tổ có miệng màu đỏ cam và viền màu vàng.

Loài chim kỳ lạ này thích sống trong các khu rừng thường xanh và xanh tạm thời, tuy nhiên chúng cũng sống trong các khu vườn và bụi cây.

Do nghe tiếng kêu của chim nên nhiều người Việt Nam nghe thành nhiều câu khác nhau: hay "năm trâu sáu cột", "khó khăn khắc phục", "chim cu Ấn Độ", "Bắc quang Bắc mục", "Hà Giang nước độc", "bốn cô chín chục", "chín cô bốn chục", "năm trâu sáu cọc", "trói cô vào cột", "vua quan trói cột", "đuổi Tây đánh Nhật"...

Có hai phân loài được công nhận rộng rãi. Phân loài Cuculus micropterus sp. micropterus phân bố trên lục địa châu Á, còn phân loài Cuculus micropterus sp. concretus S. Müller, 1845 nhỏ hơn, lông màu tối hơn và phân bố ở bán đảo Mã Lai, Java, Sumatra và Borneo. Những con chim ở vùng Amur có thân lớn hơn và Swinhoe gọi nhóm này (từ Hoa Bắc trở lên) là Cuculus michieanus trong khi Walter Norman Koelz miêu tả dạng fatidicus ở đông bắc Ấn Độ.

Sự tích chim bắt cô trói cột

Ngày xưa, có một anh nông dân nghèo, phải làm rẽ năm sào ruộng của một phú ông trong làng. Phú ông là tay giàu có nhất tổng: ruộng đất, trâu bò nhiều không kể xiết. Thấy anh tính nết thực thà chăm chỉ, lúc nào cũng nộp lúa sòng phẳng, phú ông giao thêm cho anh nuôi trâu rẽ. Anh chí thú làm ăn, vừa làm ruộng, vừa nuôi trâu, chẳng mấy chốc đôi trâu đã phát triển thành năm con.

Ngày nọ, phú ông bỗng dưng... lăn ra chết, tất cả gia sản ruộng đất, trâu bò đều trở thành sở hữu của cô con gái độc nhất. Có điều, nhiều thứ phú ông giao cho các tá điền thì có cái đã làm văn tự hẳn hoi, có cái chưa kịp làm thì ông đã đột tử.

Cô con gái rất giống tính phú ông, cha nào con gái nấy, lại là người có mánh khóe vặt, không bao giờ chịu để mất không cho người ngoài dù là một vật nhỏ mọn. Tang cha xong, ả bắt đầu đi kiểm soát một lượt gia sản của cha để lại.

Ả đến nhà anh nông dân nghèo vừa lúc anh chăn trâu chưa về. Ả chỉ biết anh có nuôi trâu rẽ, nhưng cụ thể bao nhiêu con thì không rõ, không thấy phú ông ghi trong sổ sách, mà hỏi người ăn kẻ ở trong nhà thì họ mang máng nhớ rằng năm sáu con gì đó.

Ngày đó nuôi trâu không có chuồng, chỉ đóng một hàng cột nơi góc sân, tối về buộc mỗi con vào một cột. Lúc đến, ả đếm được sáu cái cột và lẩm nhẩm: “Sáu cột vị chi là sáu con trâu”.

Lúc anh lực điền đánh trâu về, ả đếm xuôi đếm ngược chỉ có năm con. “Quái lạ! Không lẽ nghe tin cha mình chết mà việc nuôi trâu lâu nay cha mình không bắt làm giấy tờ nên thằng cha này đã bán trộm một con chăng?”. Nghĩ thế, ả nói to: “Này anh! Còn một con nữa đâu rồi?”. Anh lực điền ngạc nhiên: “Cô nói con nữa là con nào? Tôi nuôi của cụ cả thảy chỉ năm con”. Ả cười ranh mãnh: “Nè, anh đừng qua mặt tui nghe, năm trâu sao lại sáu cột? Anh đừng nói là đã đánh lạc mất một con trong rừng đó nghe”.

Anh phân trần rằng có một cột gần gãy nên anh phải đóng một cột khác mà lu bu quá chưa kịp nhổ cái kia đi. Ả nào chịu nghe, cương quyết: “Không nói nhiều nữa, anh không tìm ra trâu thì khó mà sống với tôi. Năm trâu sao lại sáu cột?”.

Thấy ả lẩm bẩm mãi mấy tiếng “năm trâu sáu cột”, anh nổi xung lên, gắt: “Chỉ có bắt cô trói vào cột thì họa chăng mới thành sáu được!”. Ả cũng không phải là tay vừa, nhảy đựng lên xỉa xói anh đủ lời, đủ kiểu. Anh nghĩ, lâu nay mình ăn ở thật thà với phú ông, thế mà chừ đứa con gái này nó coi mình như phường gian xảo. Anh buồn bực bỏ đi vào rừng; ả bám sát theo chân anh. Ả bảo “năm trâu sáu cột” thì anh đáp lại “bắt cô trói cột”. Cả hai vào sâu trong rừng, vì mãi đối đáp nhau mà đói khát rồi chết.

Cả hai đều hóa thành chim, cùng sống chung trong một khu rừng. Cả hai kiếm ăn từ nhá nhem tối cho đến mờ sáng, một con đằng này núi, một con đằng kia núi. Tiếng đối đáp ngày nào vẫn chưa dứt, một con kêu “năm trâu sáu cột” thì con kia đáp lại “bắt cô trói cột”.

ST 

Túi khí cho máy bay

 Sau thảm kịch Air India, hai kỹ sư trẻ đã phát minh hệ thống túi khí khổng lồ được điều khiển bằng AI. Dự án Rebirth này hứa hẹn thay đổi chuẩn mực an toàn hàng không.

Ba tháng sau thảm kịch rơi máy bay của Air India, một nhóm kỹ sư trẻ đã giới thiệu dự án đột phá mang tên Rebirth. Đây là hệ thống túi khí khổng lồ được điều khiển bằng AI, mở ra hy vọng mới về an toàn hàng không.

Ý tưởng táo bạo: "Áo giáp" cho máy bay

Lấy cảm hứng từ túi khí trên ô tô, dự án Rebirth (tái sinh) của hai kỹ sư Eshel Wasim và Dharsan Srinivasan thuộc Viện Công nghệ và Khoa học Birla (BITS Pilani) cơ sở Dubai đã đưa ý tưởng này lên một tầm cao mới. Hệ thống được thiết kế để bung ra, tạo thành một chiếc "kén bảo vệ" bao bọc toàn bộ máy bay khi gặp sự cố, giúp giảm thiểu tối đa thương vong.

 Dự án Rebirth là hệ thống sinh tồn trong va chạm được hỗ trợ bởi AI sử dụng túi khí lớn, được triển khai khi phát hiện động cơ bị hỏng.

Không chỉ là một hệ thống thụ động, Rebirth còn là một phát minh thông minh. Trái tim của nó là một trí tuệ nhân tạo (AI) liên tục theo dõi và phân tích các thông số quan trọng như độ cao, tốc độ, tình trạng động cơ, và hướng bay. Khi AI phát hiện máy bay đối mặt với nguy cơ rơi ở độ cao khoảng 900m, hệ thống sẽ tự động kích hoạt. Trong vòng chưa đầy hai giây, các túi khí sẽ bung ra, tạo thành một lớp đệm khổng lồ để máy bay có thể hạ cánh khẩn cấp một cách an toàn hơn, hạn chế nguy cơ nổ hoặc va chạm mạnh.

"Phần lớn các hệ thống an toàn hiện nay chỉ nhằm ngăn chặn tai nạn. Chúng tôi muốn tạo ra giải pháp để con người vẫn có cơ hội sống sót ngay cả khi mọi hệ thống khác đều thất bại," hai kỹ sư sáng chế chia sẻ.

Ra đời từ một nỗi đau

Dự án Rebirth ra đời sau vụ tai nạn thương tâm ngày 12/6/2025, khi chuyến bay AI171 của Air India rơi chỉ 32 giây sau khi cất cánh, khiến 260 người thiệt mạng. Thảm kịch này đã trở thành nỗi ám ảnh, thôi thúc các kỹ sư trẻ tìm kiếm một giải pháp để không ai phải trải qua nỗi đau tương tự.

Để tăng cường hiệu quả, hệ thống còn kết hợp thêm lực đẩy ngược từ động cơ hoặc động cơ phụ bằng khí nén để giảm tốc độ rơi. Bên trong khoang, các chất lỏng hấp thụ va chạm cũng được tích hợp vào các vị trí trọng yếu, giúp giảm chấn thương cho hành khách. Công nghệ này có thể áp dụng cho cả máy bay mới lẫn các máy bay đang hoạt động.

Hiện tại, nhóm sáng chế đang tìm kiếm đối tác từ các phòng thí nghiệm hàng không vũ trụ để tiến hành các thử nghiệm thực tế.

 Lọt vào vòng chung kết giải thưởng danh giá

Mặc dù có vẻ kỳ lạ, nhưng chiếc máy bay được cải tiến này có thể cứu sống hàng ngàn người mỗi năm.

Với ý tưởng đột phá và tính nhân văn cao, dự án Rebirth đã xuất sắc lọt vào vòng chung kết giải thưởng James Dyson 2025. Đây là giải thưởng quốc tế thường niên nhằm tôn vinh những phát minh mang tính đột phá. Kết quả chung cuộc sẽ được công bố vào ngày 5/11 sắp tới, với giải thưởng trị giá 30.000 bảng Anh (hơn 1 tỷ đồng) cùng cơ hội khởi nghiệp đầy hứa hẹn.

 Cùng với Rebirth, giải thưởng năm nay cũng vinh danh nhiều sáng kiến đáng chú ý khác như rạn san hô nhân tạo in 3D, thiết bị tiệt trùng kim tiêm cầm tay, hay băng vệ sinh làm từ phụ phẩm nông nghiệp, cho thấy sức sáng tạo không ngừng nghỉ của các nhà phát minh trẻ trên toàn thế giới.

Theo Bảo Nguyên