Sử Việt dở
nhất là chỉ nói đến chiến tranh, làm cho nhiều người Việt cứ tưởng ông cha ta
chỉ biết chém giết. Đọc chính sử và các các thể loại sách sử, thiếu hẳn lịch sử
về văn hóa, xã hội, giáo dục, khoa học, kỹ thuật, kinh tế.
Do thiếu các
phần này, nhiều khi các lý giải về chiến tranh cũng ngây ngô mà thiếu chiều
sâu. Đó là chưa kể, lịch sử được viết nhiều khi cũng thiên lệch đến ngô nghê.
Ví dụ như sử
nhà Lê hay nhà Nguyễn mô tả quân Tây Sơn là giặc cỏ (tất nhiên rồi, cả hai nhà
đó đều có ân oán với Tây Sơn).
Thế là các
“học giả” hiện đại trích cú tầm chương rồi phán quân Tây Sơn là giặc, đi đến
đâu là cướp giết đến đó và sử dụng nó như là một luận điểm để chỉ trích chính sử
Việt Nam hiện nay là tôn vinh Tây Sơn vì mục đích chính trị.
Thử lấy một
vài sự kiện để tìm hiểu chuyện này. Trận Rạch Gầm-Xoài Mút, quân Tây Sơn phục
kích ở trên sông và trên bộ mấy trăm chiến thuyền kèm theo pháo binh và quân sỹ
mấy ngày trời. Việc điều động quân như vậy trên đồng bằng sông nước miền Tây
thì khó mà che mắt hết người dân địa phương. Vậy mà không có một người dân địa
phương nào báo tin cho liên quân Nguyễn Ánh-Xiêm. Như vậy thì biết lòng dân ở
đâu. Đọc sách thì phải có tư duy chứ không phải chỉ đọc lấy con chữ.
Khi lên
ngôi, vua Quang Trung cho dịch sách từ chữ Hán ra chữ Nôm, sử dụng chữ Nôm làm
quốc ngữ, và xây dựng hệ thống giáo dục phổ thông đến tận làng xã. Mục tiêu là
mang giáo dục đến toàn dân.
Đây có lẽ là
hệ thống giáo dục phổ thông đầu tiên trên thế giới.
Ngay cả cái
nôi của cách mạng công nghiệp là Anh thì cũng mãi đến thế kỷ 19 mới có khái niệm
này.
Nếu Quang
Trung không mất sớm, hệ thống giáo dục này không bị nhà Nguyễn bãi bỏ, thì có lẽ
Việt Nam là quốc gia đầu tiên trên thế giới có toàn dân biết đọc biết viết. Nội
chuyện đó không, không biết Việt Nam sẽ tiến về đâu! Giặc cỏ mà tư duy và hành
động như thế? Người ta nói gió tầng nào gặp mây tầng đó. Không phải ai cũng hiểu
được chính sách giáo dục của Quang Trung.
Một chuyện nữa
là Quang Trung có tư tưởng rất tiến bộ về giới, trọng dụng nhiều quan viên là
phụ nữ mà nổi tiếng nhất là Bùi Thị Xuân.
Trong khi đó
phần lớn thế giới lúc đó vẫn xem phụ nữ là tài sản của đàn ông và không có địa
vị gì trong xã hội. Có thể nói ông là ông vua hiện đại nhất thế giới thời bấy
giờ về tư tưởng.
Khác với các
vương triều Á Đông thời đó vẫn còn bám vào Nho giáo để cai trị và vận hành xã hội,
Quang Trung phát triển thương mại mạnh mẽ và xây dựng một nền kinh tế thực dụng
gần gũi với thế giới tư bản hơn là phong kiến.
Giao thương
mạnh mẽ với thế giới cũng giúp cho khoa học kỹ thuật thời Tây Sơn phát triển.
Dẫn tới việc
trang bị vũ khí quân Tây Sơn hiện đại hơn của Xiêm (thời đó cũng rất mạnh, Xiêm
duy trì được thế mạnh này khá lâu nên không bị thuộc địa hóa như các nước châu
Á khác) và quân Thanh.
Do đó, dù ít
quân hơn nhiều, quân của Quang Trung vẫn thắng Xiêm và Tàu áp đảo.
Ngoài mạnh
hơn về hỏa lực, quân Tây Sơn hành quân cũng rất nhanh với đầy đủ hỏa lực đạn dược
và lương thực, chứng tỏ trình độ logistics cũng vượt trội.
Nhiều người
nói Quang Trung là thiên tài quân sự, nhưng mà thiên tài chỗ nào thì không lý
giải được vì không nắm được chính sách kinh tế, xã hội, khoa học của ông.
Nội 3 chuyện
này: xây dựng giáo dục phổ thông, bình đẳng giới, phát triển thương mại và khoa
học kỹ thuật; vua Quang Trung có tư duy và trình độ vượt ra ngoài tư tưởng Nho
giáo và rất hiện đại so với thế giới thời bấy giờ.
Vậy mà hôm
qua có đọc một bài của một anh quản lý nhóm “khai phóng” gì đó lại lấy hệ quy
chiếu Nho giáo ra đánh giá là vua Quang Trung có chính danh hay không.
Sau khi vua
Quang Trung mất, vua Gia Long thống nhất đất nước.
Tuy vua Gia
Long cũng là một người có tư tưởng khá tiến bộ về kinh tế như mở rộng giao
thương, nhưng ông lại không có tầm nhìn về giáo dục phổ thông nên bãi bỏ luôn hệ
thống giáo dục phổ thông còn trong trứng nước của nước nhà.
Đến các thế
hệ sau của nhà Nguyễn thì càng ngày càng đi lùi về tư duy, bám vào Nho giáo để
củng cố quyền lực, triệt tiêu giai cấp tư bản còn non trẻ. Chỉ sau 3 đời, VN yếu
đến độ thua vài chiến thuyền của Pháp.
Nếu chính sách kinh tế, giáo dục, khoa học kỹ thuật, xã hội của Quang Trung được tiếp nối, VN có lẽ đã khác!
Ho Dac Nga.