- Gửi người trẻ để thông cảm và thương người già...
- Gửi người già để trân quý ngày tháng còn minh mẫn bên cạnh con cháu...
- Và cám ơn Thượng Đế đã ban cho mình còn sức khỏe để sống an vui đến ngày hôm nay...
Con
cái chăm sóc cha mẹ khi già yếu là bổn phận mà cũng là truyền thống tốt
đẹp của dân ta. Tuy vậy chúng ta cũng thường nghe nhiều câu than thở,
như:“Bà già tôi hồi này lẫn nặng rồi, đâu có dám để cụ ở nhà một mình
nữa được!”, hay là: “Ông cụ già rồi đâm đốc chứng!”.
Tuổi
bắt đầu lú lẫn hay thay tính đổi nết thì tùy người. Có khi chưa tới sáu
mươi, có khi ngoài bảy mươi mới phát hiện. Cũng có người sống tới ngoài
chín mươi mà không thay đổi là bao. Những chứng lú (dementia) như vậy,
ngày trước thì cho là tiến trình tự nhiên của tuổi già, coi như là “hết
thuốc chữa”. Nhưng càng ngày càng thấy là có nhiều căn do bệnh tật sinh
lú lẫn, và trong nhiều trường hợp, có thể, nếu không chữa được bệnh thì
ít ra cũng làm cho bệnh chậm lại.
Người già lú lẫn như thế nào?
Để đâu quên đó: Để
chùm chìa khóa nhà đâu đó rồi quên lú đi, thì cũng là thường. Nhưng
người bị bệnh lú, có khi cất chìa khóa vào ngăn kéo đựng vớ, hay là bỏ
kính đeo mắt vào tủ lạnh rồi đi tìm trong hộp đựng giầy, mà vẫn cho là
tự nhiên như không! Đã vậy lại còn nổi quạu nếu con cháu nó có nhắc nhở,
giống như bị chạm tự ái “Thì tao vẫn biết, việc gì phải nói?”.
Quên thời gian, không gian, quên cả người quen: Thường
ta cũng nhiều khi quên không nhớ hôm nay là thứ mấy, có khi quên không
biết là tháng mấy. Nhưng người bị bệnh thì không nhớ luôn cả năm nay là
năm 1999, ở trong nhà mình mà không biết mình đang ở đâu. Người bình
thường, có khi gặp bạn cũ, người ta nhận ra mình, mà mình không thể nào
nhớ ra bạn được. Người bệnh lú thì nặng hơn nhiều. Ôm chầm lấy một người
bà con xa rồi hỏi: “Ông có phải bố tôi không?”, hay là nhìn chăm chăm
vào mặt bà vợ mà nói: “Tôi không quen bà này!”.
Tật cầm nhầm: Vào
tiệm mua thứ này thú khác rồi lừng lững đi ra không trả tiền. Con cháu
nó để dành đồng quarter để đi giặt đồ, thì cứ đem lén cất giấu đi, rồi
quên tịt không biết là để ở đâu.
Nói năng lung tung: Đối
thoại khó khăn, vì nhiều khi nói nửa chừng rồi bí. Hoặc là giao tế lộn
xộn. Mời người ta uống nước, người ta đã cầm tách nước trên tay đang
uống, lại đến bên đon đả hỏi:“Bác uống nước không?” Hay là hỏi thăm
người bạn: “Các cháu có khỏe không?” Người ta vừa trả lời được vài phút,
lại lập lại y hệt câu hỏi trước.
Tật lục lọi: Người
bị bệnh lú lẫn nhiều khi kiếm cớ tìm kiếm vật gì rồi lục lọi lung tung
ngăn bàn ngăn tủ, làm mọi thứ bừa bãi. Lục lọi đồ của mình chưa đủ, có
khi lục lọi cả đồ của người khác nữa.
Ăn mặc lộn xộn: Áo
sơ mi có khi mặc ngược, hay là mặc áo may ô ra ngoài sơ mi. Có khi ở
truồng tồng ngồng ngồi giữa phòng khách. Cũng có người thủ dâm ngay
trước mặt người khác. Nhưng thường thì người mắc bệnh lú lẫn không có
hành vi nào nguy hiểm cho xã hội.
Đi lang thang: Một
bà cụ tự nhiên bỏ một bộ quần áo trong túi xách rồi cứ thế ra cửa từ từ
đi khỏi nhà. Con cháu tìm hết hơi mấy khúc đường mới gặp. Cụ tỉnh như
không, nói là cụ đi về quê. Có người đi từ phòng ngủ vào phòng tắm, rồi
quên phứt không biết mình đang ở đâu, cứ đi loanh quanh tìm đường về
giường ngủ. Nhất là khi dọn nhà mới, người bệnh dễ bị lạc hướng ngay
trong nhà.
Đầu óc mụ đi, hai với hai là bốn cũng không biết: Mất khả năng suy nghĩ trừu tượng. Người có học đàng hoàng, mà làm tính cộng, tính trừ đơn giản cũng không xong.
Người bị lú lẫn thay tính đổi nết: Cũng
vì bị quên lú, mà người bệnh cảm thấy mình sống lạc lõng ở một thế giới
xa lạ; người lạ, nơi chốn lạ, những câu đối thoại cũng không hiểu nổi.
Vì vậy sinh ra những thay đổi tính nết như sau:
Lo âu: Đã
lo âu, mà lại lo vô căn cứ, không hiểu tại sao mình lo âu, chỉ có cảm
tưởng như mọi sự bỗng rối bét, mà mình thì lúng túng vô phương giải
quyết.
Bứt rứt bực bội: Mình
lúng túng không làm gì được, mà có ai cất nhắc giúp đỡ, thì lại khó
chịu bực bội, có khi ném đồ ném đạc, hay là quát tháo người khác.
Phiền muộn chán đời: Không
thiết tha cái gì cả, dù là ăn uống ngủ nghê, có khi ngủ li bì. Có người
biết mình bị bệnh có người không, nhưng thường uống thuốc phiền muộn
(antidepressant) thì bớt.
Đa nghi vô lý: Nhìn
đồ ăn không ăn, vì nghi có người đánh thuốc độc. Thấy bà vợ, lại tưởng
người lạ, rồi nghi là người ta vào nhà mình trộm cướp. Nghe còi xe chữa
lửa, tưởng cảnh sát tới bắt. Tiếng người nói nghe không rõ, thì cho là
người ta đang xầm xì nói xấu mình.
Mất tính tự lập: Theo
đeo người thân từng bước, và muốn có người ở bên săn sóc. Ngược lại, có
người chỉ thích ngồi buồn bã một mình, vì thấy chung quanh quá xa lạ.
Bệnh lú ảnh hưởng tới sức khỏe.
Vì
hay quên, hay vì những thay đổi tính nết như trên, mà sức khỏe có thể
bị ảnh hưởng. Ngồi lâu quá ở một vị thế sinh trầy da thành loét da khó
lành. Khát nước không nhớ uống nước sẽ bị thiếu nước nguy hiểm như người
say nắng. Ngoài ra, còn có thể bị táo bón, tiêu chảy, sưng phổi trầy
da, có khi gãy xương vì vấp ngã. Tất cả đều là do cái vô ý vô tứ của
ngươi bị bệnh lú lẫn. Ngoài ra còn nhiều người bị tiêu tiểu bừa bãi
không giữ gìn được.
Khám bệnh đều làm gì?
Tuy
rằng chứng lú lẫn thực sự thì không chữa được, nhưng cái lợi của việc
đi khám bệnh là tìm ra những bệnh khác trong người, sinh lú lẫn, mà
những bệnh khác này thì lại trị được. Những bệnh có thể sinh một số tình
trạng giống như lú lẫn, thí dụ như: bệnh bướu cổ thyroid, bệnh nhiễm
trùng, chất điện giải xáo trộn, thiếu sinh tố, bị thuốc làm độc, hay là
bệnh phiền muộn. Thường thì Bác sĩ sẽ hỏi về các chứng của người bệnh,
thuốc men đang dùng, hỏi về gia đình giòng họ, khám tổng quát, chú ý
nhiều đến cao máu, và tiểu đường. Sau đó sẽ thử máu và có thể chụp hình
cắt lớp (CT) hay là cộng hưởng từ (MRI) để loại trừ trường hợp bướu
trong óc. Nếu không phải là những bệnh hay là nguyên do nào sinh lú lẫn
trong nhất thời, thì bấy giờ mới coi là bị bệnh lú lẫn thực sự.
Nguyên nhân của bệnh lú lẫn (thực sự)
Phần lớn người già bị bệnh lú lẫn là do bệnh Alzheimer. Có
một ít trường hợp Alzheimer có di truyền trong gia đình, nhưng phần
đông thì không. Nguyên do tại sao bị Alzheimer, thì cũng chưa biết rõ.
Mổ tử thi thì thấy có thoái hóa não, và xét nghiệm kính hiển vi thì thấy
có hai thứ mô đặc biệt trong óc, một ở bên trong sợi dây thần kinh, một
ở bên ngoài. Tuy vậy cũng đã có trường hợp người minh mẫn bình thường
mà cũng có hai thứ đó.
Nguyên nhân thứ nhì, là do bị tai biến mạch máu não (stroke,
trúng gió) do cao máu, sinh nhiều đốm nhỏ của óc bị hư, gọi là
multi-infarct dementia (infarct là chỉ cái đốm não bị hư)
Người đánh “bốc”, bị đập mạnh vào đầu nhiều, cũng có thể bị bệnh lú. Bệnh AIDS cũng làm hư óc, và sinh lú được.
Hồi
gần đây, báo chí có nói tới bệnh “bò điên” ở bên Anh. Có một bệnh tương
tự như vậy, tên là bệnh Creutzfeld-Jacobs là một bệnh nhiễm trùng óc,
cũng sinh lú lẫn trước khi chết.
Cuộc đời về chiều
Từ
khi thấy hay quên, thấy có những dấu hiệu là lạ trong tính tình, trong
cách sinh hoạt, cho tới khi Bác sĩ định bệnh là bị Alzheimer, hay lú,
thì độ một hai năm. Khoảng thời gian chừng ba, bốn năm sau đó thì người
nhà còn săn sóc được. Đến khi nặng quá, con cháu không cưu mang nổi phải
đưa vào nhà dưỡng lão, thì thường kéo dài thêm được vài năm nữa. Thời
gian hoàng hôn của cuộc đời này, người bệnh đáng được săn sóc chu đáo
với tất cả tình thương, tuy là săn sóc người bị bệnh lú là cả một nhiệm
vụ khó khăn và nặng nề.
Bs Vũ Quí Đài, M.D., Ph.D.
Cựu Giáo Sư Khoa Trưởng Y Khoa Đại Học Sàigòn
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét
Các bạn có thể:
- Viết bình luận trước, sau đó. .
- Copy và dán trực tiếp link ảnh vào khung nhận xét. Sau link ảnh đã dán, không gõ thêm bất kỳ ký tự nào nữa (kể cả nhấn phím Enter).
- Cám ơn Bạn đã bình luận về bài viết.