Khánh Ly và ít điều chưa kể

 Khánh Ly năm 2023 ở Warsaw

Nghe tin ca sĩ Khánh Ly có thể sẽ không trình diễn nữa, sau cơn đau gần nhất ở tuổi 80. Những bài tình ca không hạnh phúc của Trịnh Công Sơn chắc rồi cũng sẽ đến lúc vắng lời tri âm của một đời người, giã từ một thế hệ lắng nghe nhiều hơn ý nghĩa thưởng thức.

Cũng giống như vắng tiếng hát Thái Thanh, mất thêm tiếng hát Quỳnh Giao, Lệ Thu… và Khánh Ly, không gian của một nền văn hóa quen thuộc yêu dấu sẽ khép dần cánh cửa đời, mọi thứ từ đây ắt sẽ vang vọng trên một chiều không gian khác, sâu thẳm và bất diệt trong lòng người miền Nam.

 Từ cuối năm 2012, khi Khánh Ly chọn về Việt Nam để nối kết với khán giả, sóng gió của đời ca hát lại nổi lên không biết bao lần. Phía hải ngoại gọi bà là phản bội. Phía quốc nội thì luôn có những ý kiến tấn công chực chờ, thậm chí là những đòn phép diễn ra, thù địch khó tưởng. Nhưng một lớp người như Phạm Duy, Du Tử Lê… và Khánh Ly xuất hiện ở trong nước, xét cho cùng, đó là sự khẳng định thầm lặng.

Và nói cho cùng, sự xuất hiện của những con người và dòng văn hóa từng bị xô đuổi này, hóa ra, phía được hưởng lợi nhiều nhất là khán giả Việt Nam, con người và văn hóa Việt Nam. 

Ca sĩ Khánh Ly về nước, trình diễn, mang một tư thế khác hơn, so với nhiều ca sĩ khác. Bà đón nhận những cuộc tấn công từ trên báo chí, mà thường là im lặng. Có người quen trách bà là sao không phản ứng, có lần bà nói “hơn thua, rồi sau đó là gì?”. Bà chỉ đặt câu trả lời chung cuộc khi cần thiết.

Tháng Tám 2014, show diễn lớn của ca sĩ Khánh Ly ở Đà Nẵng bị điều tiếng, bởi nhạc sĩ Phó Đức Phương, giám đốc Trung tâm bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam, đến tận nơi ngăn cản, nói với báo chí rằng ca sĩ Khánh Ly không xin phép tác quyền các nhạc phẩm Trịnh Công Sơn. Chuyện ồn ào nhiều ngày, nhưng ai cũng biết đứng sau sự việc này là bà Trịnh Vĩnh Trinh, em ông Trịnh Công Sơn. Dĩ nhiên, chuyện không phải vì ít đồng tác quyền, mà là chuyện khác.

Mãi khi mọi chuyện tưởng chừng bế tắc, bà mới đưa ra bức thư tay của Trịnh Công Sơn viết riêng cho bà. Mà dường như biết trước chông gai sẽ có, từ những người quen mặt, giấy xác nhận này cũng được công chứng với luật pháp Mỹ. Vậy là hết chuyện, dù còn vài ba ý kiến rách việc với tham vọng cản đường yếu ớt. Như trong bức thư có tựa đề “Chữ ký cuối cùng của một người dành riêng cho một người”, mà bà đã tiên đoán những vô thường về sau: “Ngày mai ai biết được ngày mai đời mình sẽ ra sao. Một chớp mắt đã bãi biển nương dâu. Một chớp mắt đã nghìn trùng xa cách. Một chớp mắt đã thành kỷ niệm. Đã là quá khứ.”

Hồi năm 2014, khi các buổi diễn của ca sĩ Khánh Ly xuất hiện nhiều hơn, đột nhiên có một quan chức ở Ủy ban Nhân dân TP Hồ Chí Minh phát biểu là cần hạn chế các buổi diễn của Khánh Ly, vì nói rằng bà đã từng đội nón lính VNCH, ký tên lên bom thả xuống Hà Nội.

Một lần phỏng vấn, tôi có hỏi về chuyện này, ca sĩ Khánh Ly cười ngất. Bà nói “chị biết có người làm vậy, nhưng không phải chị”. Tôi gặng hỏi, nhưng bà chỉ cười, “thôi, không nên để họ bị phiền làm gì”.

Về sau tôi mới biết “họ” là nghệ sĩ cải lương Bạch Tuyết. Trong chuyến đi An Lộc, tình nguyện đến thị sát mặt trận vào tháng Mười Hai 1972, nghệ sĩ Bạch Tuyết đội nón sắt, trên có dòng chữ “Muốn hòa bình phải dội bom Bắc Việt”. Về sau có người nhắn tin trên Youtube hỏi, nghệ sĩ Bạch Tuyết trả lời với đại ý “hồi đó cô còn nhỏ nên bị dụ”. Nghệ sĩ Bạch Tuyết sinh năm 1945, đến 1972 là 27 tuổi. Năm 26 tuổi bà và nghệ sĩ Hùng Cường từng mở riêng gánh hát Hùng Cường – Bạch Tuyết, thành danh vang dội một thời.

Tháng Bảy 2022, đêm nhạc của ca sĩ Khánh Ly diễn ở Nhà Hát Lớn Hà Nội, đã thành công bất ngờ, không có khán giả nào rời ghế trước khi chương trình đóng màn, và có hẳn một số quan chức phía Nam, cũng như một số nghệ sĩ đến âm thầm, bày tỏ sự ủng hộ cho sự kiện.

ST