Gọi Em Là Đoá Hoa Sầu

“Ngày xưa áo nhuộm hoàng-hôn,”

Bóng ai cắp rổ lên cồn hái dâu!”

(Phạm Duy/Phạm Thiên Thư – Gọi Em Là Đoá Hoa Sầu)

Gọi ai không gọi, sao cứ gọi Em “đoá hoa sầu”, rầu như thế? Lên đâu không lên, sao vẫn lên cồn để rồi “hái dâu”, ở đâu đây? Ối chào! Thi-ca là như thế! Ấy đấy! Âm-nhạc, không khác vậy! Khác vậy hay như thế, vẫn là động-thái của văn-học/nghệ-thuật, từ ngàn xưa.

Hát gì thì không hát, sao Anh lại cứ hát, cứ gợi những lời buồn đến như sau:

“Tiếng nàng hát vọng, đôi câu,

Hát vọng đôi câu, hát vọng đôi câu

Dừng tay viết mướn (a) ối a lòng sầu

Lòng sầu vẩn-vơ vẩn vơ…sầu!.

Lều tranh còn ủ trong mơ,

Còn ủ trong mơ, còn ủ trong mơ

Mối tình là một bài thơ vô đề.”

(Phạm Duy/Phạm Thiên Thư – bđd)

Nhập-đề một bài thơ hay ca/nhạc kịch, vẫn là và sẽ là chuyện đời nhà Đạo, rất khôn nguôi. Chuyện nhà Đạo, đôi lúc không phải và không thể là câu chuyện để ta phiếm-luận hay phiếm “loạn” cho vui đời. Thông thường thì, chuyện tin-tưởng, tức: những chuyện để tin và yêu chứ không để tưởng-tượng, tưởng nhớ hay tưởng chừng dễ tin.

Nhưng, trước khi đi vào những chuyện tưởng-chừng-như-dễ-tin và dễ nhớ, hãy cứ mời tôi và mời bạn, ta vào với câu chuyện tưởng-chừng-như-vẫn-nhớ, chứ chưa tin. Đại loại, đó chỉ là truyện kể để đời, để ta nhớ mà thương, như sau:

“Một đồng tám mươi bảy xu ,đúng như vậy.Hàng ngày, cô cố gắng tiêu thật ít tiền khi đi chợ. Cô đi loanh quanh tìm mua thứ thịt và rau rẻ nhất cho bữa ăn hàng ngày, ngay cả lúc cảm thấy hết sức mệt mỏi cô vẫn cố tìm kiếm. Tiết kiệm được đồng nào hay đồng đó.

Della đếm lại số tiền ít ỏi một lần nữa. Không hề có sự nhầm-lẫn,chỉ có một đồng tám mươi bảy xu, và ngày mai sẽ là lễ giáng sinh. Cô sẽ không thể làm gì hơn, chỉ còn cách ngồi xuống và khóc mà thôi. Ở đó, trong một căn phòng nhỏ, tồi tàn, cô đang nức nở.

Della sống trong căn phòng nhỏ nghèo nàn này với chồng của cô, James Dillingham Young, ở thành phố New York. Họ có một phòng ngủ, một phòng tắm và một nhà bếp. James Dillingham Young may mắn hơn cô vì anh ấy có việc làm.

Tuy vậy, đó không phải là một công việc kiếm được nhiều tiền. Tiền thuê căn phòng này chiếm gần hết lương của anh ấy. Della đã cố gắng rất nhiều để tìm một công việc nhưng vận may đã không mỉm cười với cô. Tuy nhiên, cô rất hạnh phúc khi ôm 'Jim', James Dillingham Young, trong tay mỗi khi anh trở về.

Della đã ngừng khóc. Cô lau khô mặt rồi đứng nhìn một chú mèo xám trên bức tường đồng màu với nó bên cạnh con đường tối ngoài cửa sổ. Ngày mai là Noel và cô chỉ còn một đồng tám mươi bảy xu để mua cho Jim, Jim của cô, một món qùa.Cô muốn mua một món quà thật sự có ý nghĩa, một thứ có thể biểu hiện được tất cả tình yêu cô dành cho anh.

Della chợt xoay người chạy đến bên chiếc gương treo trên tường. Mắt cô sáng lên. Cho đến bây giờ, gia đình James Dillingham Young chỉ có hai vật quí giá nhất.Một thứ là chiếc đồng hồ vàng của Jim. Chiếc đồng hồ này trước đây thuộc sở hữu của cha anh ta và trước nữa là ông nội anh. Thứ còn lại là mái tóc của Della. Della thả nhanh mái tóc dài óng mượt xuống lưng. Thật tuyệt đẹp, không khác nào như một chiếc áo khoác đang choàng qua người cô. Della cuộn tóc lên lại. Cô đứng lặng đi rồi thút thít một lát.

Della bước chậm rãi qua các cửa hàng dọc hai bên đường rồi dừng lại trước bảng hiệu 'Madame Eloise'.Tiếp cô là một phụ nữ mập mạp,bà ta chẳng có một chút vẻ 'Eloise' nào cả.

Della cất tiếng hỏi:

-Bà mua tóc tôi không?'

-Tôi chuyên mua tóc mà, bà ta đáp và bảo: 'hãy bỏ nón ra cho tôi xem tóc của cô đi'

Suối tóc nâu đẹp tụyệt vời buông xuống.

-Hai mươi đồng' bà ta định giá, bàn tay nâng niu mái tóc óng ả.

-Hãy cắt nhanh đi! và đưa tiền cho tôi' Della nói.

Hai giờ tiếp theo trôi qua nhanh chóng. Cô tìm mua quà cho Jim trong các cửa hiệu trong niềm vui khôn tả. Cuối cùng cô cũng chọn được một thứ.Đó là môt sợi dây đồng hồ bằng vàng. Jim rất quí chiếc đồng hồ của mình nhưng rất tiếc là nó không có dây. Khi Della trông thấy sợi dây này cô biết rằng nó phải là của anh và cô phải mua nó.

Cô trả hai mươi mốt đồng để mua và vội vã trở về nhà với tám mươi bảy xu còn lại. Về đến nhà, Della ngắm mái tóc cực ngắn của mình trong gương và nghĩ thầm: 'mình có thể làm gì với nó đây?'

Nửa giờ tiếp theo cô nhanh chóng chuẩn bị mọi thứ. Xong Della lại ngắm nghía mình trong gương lần nữa. Tóc của cô bây giờ tòan những sợi quăn quăn khắp đầu. 'Chúa ơi, mình trông như một con bé nữ sinh ấy!'. Cô tự nhủ :'Jim sẽ nói gì khi thấy mình như thế này?' Bảy giờ tối, bữa ăn đuợc chuẩn bị gần xong. Della hồi hộp chờ đợi, hy vọng rằng mình vẫn còn xinh đẹp trong mắt Jim.

Thế rồi cửa mở, Jim bước vào. Anh ấy trông rất gầy và cần có một áo khoác mới.Jim nhìn chằm chằm vào Della. Cô không thể hiểu được anh đang nghĩ gì, cô sợ. Anh ta không giận dữ, cũng chẳng ngạc nhiên.Anh đứng đó, nhìn cô với ánh mắt kỳ lạ. Della chạy đến bên Jim òa khóc: 'Đừng nhìn em như thế ,anh yêu. Em bán tóc chỉ để mua cho anh một món quà. Tóc sẽ dài ra mà. Em phải bán nó thôi, Jim à. Hãy nói 'giáng sinh vui vẻ', em có một món quà rất hay cho anh này!'

-Em đã cắt mất tóc rồi à?' Jim hỏi

-Đúng thế, em đã cắt bán rồi, vì vậy mà anh không còn yêu em nữa ư? em vẫn là em mà!' Della nói. Jim nhìn quanh rồi hỏi lại như một kẻ ngớ ngẩn: 'em nói là em đã bán tóc à?'
-Đúng, em đã nói vậy, vì em yêu anh! Chúng ta có thể ăn tối được chưa, Jim?'

Chợt Jim vòng tay ôm lấy Della và rút từ túi áo ra một vật gì đấy đặt lên bàn. Anh nói:

-Anh yêu em, Della, dù cho tóc em ngắn hay dài. Hãy mở cái này ra em, sẽ hiểu tại sao khi nãy anh sững sờ đến vậy.'

Della xé bỏ lớp giấy bọc ngoài và kêu lên sung sướng, liền sau đó những giọt nước mắt hạnh phúc rơi xuống.Trong đó là một bộ kẹp tóc, những chiếc kẹp dành cho mái tóc óng ả của Della. Cô đã mơ ước có được nó khi trông thấy lần đầu tiên qua cửa kính một gian hàng. Những cái kẹp rất đẹp và rất đắt tiền. Bây giờ chúng đã thuộc về cô nhưng tóc cô thì không còn đủ dài để kẹp nữa!

Della nâng niu món quà ,mắt tràn đầy hạnh phúc. 'Tóc em sẽ chóng dài ra thôi Jim', nói xong cô chợt nhớ đến dây đồng hồ vàng định tặng cho Jim và chạy đi lấy.

-Đẹp không anh? em đã tìm kiếm khắp nơi đấy, giờ thì anh sẽ phải thích thú nhìn ngắm nó hàng trăm lần mỗi ngày thôi. Nhanh lên, đưa nó cho em, Jim, hãy nhìn nó với sợi dây mới này'

Nhưng Jim không làm theo lời Della. Anh ngồi xuống vòng tay ra sau đầu mỉm cười nói:

-Della, hãy cất những món quà này đi. Chúng thật đáng yêu. Em biết không, anh đã bán chiếc đồng hồ để mua kẹp cho em. Giờ thì chúng ta có thể bắt đầu bữa tối được rồi em yêu ...” O. Henry

Truyện kể dễ tin nhưng không dễ tưởng, như ca-từ bài thơ được nghệ-sĩ họ Phạm phổ thêm nhạc:

“Ẩn Lan ơi! Ơi mái tóc thề!

Ẩn Lan ơi! Ơi mái tóc thề!

Mùa Xuân nay có vỗ về hương xưa?

Đêm nao học dưới học dưới trăng mờ giòng chữ hững hờ…

Thoảng nghe tiếng hài của em,

tiếng hài của em, tiếng hài của em.

Như sương lắng đọng trên thềm (trên thềm) ngõ sau…

Em cười đem lại cho nhau,… đem lại cho nhau.

Sợi tơ mớ tóc ối a buộc vào …buộc vào với hoa ngâu vàng.

Ngủ quên trên sách mơ màng,

Tập sách thơm ngoan áp má mê man gió lùa tỉnh dậy  

mùi Lan chập chờn, Ẩn Lan ơi!

Em dỗi em hơn,

Ẩn Lan ơi! Em dỗi em hơn,

Ẩn Lan ơi! Em dỗi em hơn, như những cơn buồn

Nỗi buồn thơm lâu em ơi!

Gọi Em là đoá hoa sầu là Đoá Hoa Sầu…

(Phạm Duy/Phạm Thiên Thư)

Trần Ngọc Mười Hai