Phong tục tập quán Tết Nguyên đán trong văn hóa truyền thống Á Đông

 

Dọn nhà

Khắp nơi tràn ngập không khí hân hoan vui vẻ làm công tác vệ sinh, đón Tết sạch đẹp. Xuân mới quét bụi có ý nghĩa là "trừ trần đón mới", dụng ý là muốn đem hết thảy vận nghèo, hết thảy điều xúi quẩy quét ra cửa. Tập tục này thể hiện mong muốn của con người là phá bỏ cái cũ và xây dựng cái mới, từ bỏ cái cũ và chào đón cái mới. Mỗi khi Tết đến Xuân về, mỗi gia đình đều quét dọn vệ sinh môi trường, rửa sạch các loại đồ dùng, tháo giặt đệm chăn màn cửa, vẩy nước quét nhà, phủi phất trần quét mạng nhện, khơi thông mương cống... Khắp nơi tràn ngập không khí hân hoan vui vẻ làm vệ sinh, sạch sẽ đón Xuân mới.

Thông thường, các gia đình đều dọn dẹp nhà cửa kỹ lưỡng trong những ngày trước thềm năm mới. Lau chùi cửa sổ, quét sàn, lau rửa đồ đạc, để chuẩn bị đón năm mới và quét sạch những điều xui xẻo trong năm qua. Ngoài ra, trong ngày Tết người ta thường tránh dọn bụi vì sợ những điều may mắn sẽ bị cuốn trôi.

Chuẩn bị đồ Tết

Sau đó từng nhà chuẩn bị đồ Tết. Đồ Tết bao gồm gà, vịt, thịt cá, trà rượu dầu tương, đường và trái cây... đều chọn mua đầy đủ. Đồng thời còn chuẩn bị một số quà để thăm họ hàng, bạn bè trong ngày đầu năm mới. Trẻ con thì muốn được mua quần áo và mũ mới để mặc trong ngày Tết.

 

Tranh Tết, đèn lồng và pháo

Hình hậu năm mới và câu đối cửa hậu đều bắt nguồn từ thần hậu đàn ông. Tranh Tết xuất hiện sớm nhất từ thời Nghiêu và Thuấn. Trong số các loại tranh ngày Tết, tranh cửa có nguồn gốc sớm nhất, hình thành từ tranh thần cửa thời xa xưa.

Dán tranh tết và dán câu đối hai bên cửa đều bắt nguồn từ dán hình Môn Thần. Tranh Tết bắt đầu xuất hiện từ thời kỳ Nghiêu Thuấn. Trong số các loại tranh ngày Tết, tranh cửa có nguồn gốc sớm nhất, hình thành từ tranh Thần cửa thời cổ.

Câu đối hai bên cửa còn được gọi là câu đối cửa, câu đối xuân, câu đối, bùa đào... Câu đối thường tinh tế, đối ngẫu, ngắn gọn, biểu đạt nguyện vọng tốt đẹp. 

 

Một tên gọi khác của Tết Nguyên Đán được gọi là "Quá niên". Theo truyền thuyết, "niên" là một con vật trong tưởng tượng mang đến vận khí xấu. Năm cũ cây cối khô héo, hoa cỏ không mọc. Năm mới đến, vạn vật sinh trưởng, muôn hoa đua nở.

Vậy làm sao để năm cũ trôi qua? Cần nổ pháo, thế là có tập tục đốt pháo. Pháo Tết được làm bằng giấy đỏ cuộn thuốc súng, khi nổ xong sẽ để lại một ít giấy đỏ trên đường mòn. Theo truyền thống, người ta tin rằng tiếng pháo nổ rất lớn, có thể xua đuổi quỷ hồn tà ác. Tuy nhiên ngày nay, hầu hết các thành phố đều cấm đốt pháo vì lý do an toàn.

 Cả nhà đoàn viên đón giao thừa

Tết Nguyên Đán là ngày lễ vui vẻ, an lành, cũng là ngày đoàn tụ gia đình, những người con xa quê đều muốn về quê ăn Tết. Đêm trước giao thừa là đêm 30 tháng 12 Âm lịch của năm cũ, còn gọi là đêm giao thừa hay còn gọi là đêm đoàn viên. Lúc này là thời khắc chuyển giao giữa cái cũ và cái mới, đón giao thừa là một trong những hoạt động quan trọng nhất của năm mới. Đêm giao thừa, cả nhà già trẻ đều cùng đoàn tụ đón giao thừa, cùng hưởng niềm vui gia đình.

 

Kính Thần Phật và chúc Tết

Tết Nguyên đán là khoảng thời gian bận rộn của các ngôi chùa. Người dân thường đến chùa thắp hương vào ngày mùng 3 Tết và cầu xin Thần linh phù hộ độ trì trong năm mới. Nhiều ngôi chùa lớn cũng sẽ tổ chức lễ hội múa lân sư rồng ở sân đình.

Sau khi tiếng chuông giao thừa vang lên, pháo nổ trên đường phố nối tiếp nhau vang lên, gia đình nào cũng tràn đầy niềm vui. Năm mới đã bắt đầu, nam nữ, trẻ em đều mặc quần áo mới, lễ bái Thần Phật, và sau đó gửi lời chúc mừng năm mới đến những người lớn tuổi trong gia đình. Trong lời chúc Tết, trước tiên thế hệ trẻ phải chúc Tết người lớn tuổi, chúc người lớn tuổi trường thọ an khang, người lớn tuổi có thể phát tiền mừng năm mới đã chuẩn bị trước cho con cháu. Tương truyền rằng tiền mừng tuổi năm mới có thể trấn áp tà khí, con cháu nhận được tiền mừng tuổi thì cả năm bình an.

Không khí náo nức của ngày lễ không chỉ tràn ngập trong từng hộ gia đình mà còn lan tỏa khắp các ngõ phố, ngõ xóm, có nơi còn diễn ra các phong tục như múa lân, rước đèn rồng, đốt lửa xã, chợ hoa, đình chùa hội chợ. 

Trung Nguyên

Theo Vision Times