Chiến tranh Ukraine: Mặt trận quyết định: Biển Đen?

Chiến tranh Ukraine đã kéo dài gần 3 tháng, Quân đội Nga xâm lược vẫn chưa đạt được các thắng lợi quân sự theo như kế hoạch dự trù..

  Quân đội Nga đã thất bại trong các mục tiêu tấn chiếm Thủ đô Kiev và Thành phố lớn thứ nhì Kharkiv của Ukraine. Thiệt hại quá nhiều xe tăng và chiến xa.. Không quân hầu như tê liệt không hoạt động..Hải quân cũng không hơn.

1- Biển Đen : Giá trị chiến lược

   Cuộc chiến tranh trên biển tại Ukraine ít được báo chí lưu ý, ngoài câu chuyện xảy ra tại Đảo Snake Island (Zmiyiny Island) và sau đó là chiến công Ukraine đánh chìm Soái hạm Moskva của Nga bằng hai phi đạn ‘tự chế’ Neptune..và sau đó nữa có thêm các tin về chiến hạm Nga tiếp tục bị bắn cháy và bắn chìm..

      Kế hoạch hành quân trên biển của Nga đã được sửa soạn từ tháng Giêng 2022 khi Hải quân Nga tập trung các chiến hạm từ Các Vùng Chỉ huy Hải quân về khu vực Đông Địa Trung Hải và Biến Đen, dự trù thực hiện kế hoạch cổ điển của vai trò Hải quân trong chiến tranh : biểu dương sức mạnh và làm chủ vùng biển liên hệ.

   Nhiệm vụ quan trọng nhất của Hải quân Nga yểm trợ cho các kế hoạch xâm lăng của Putin từ phía biển bao gồm : tái tiếp tế cho quân trên bộ, dùng hải pháo bắn yểm trợ chính xác vào các mục tiêu phòng thủ của Ukraine tại dọc duyên hải và vào sâu hơn trong đất liền, đồng thời kiểm soát các lưu thông hàng hải trong khu vực Biển Đen.

    Trước khi khởi động cuộc chiến xâm lược , HQ Nga đã tập trung 2  Chiến đoàn Hải quân hùng mạnh tại Địa Trung Hải và Biển Đen.

  Chiến đoàn Biển Đen ( thuộc Hạm đội Biển Đen Nga) tập trung thêm  6 Tàu đổ bộ (LST=Landing Ship Tanks) chuyển từ  các Hạm đội Vùng Biển Baltic và Biển Bắc đến, và dàn các chiến hạm quan trọng, bao vùng phía Đông của Địa Trung Hải..(như dấu hiệu ngăn ngừa, ‘răn đe’ các can thiệp ‘nếu có’ của Hải quân Khối NATO, đồng thời bảo vệ Căn cứ HQ Nga  tại Syria đề phòng nếu  chiến tranh lan rộng !)

    Biển Đen là Chiến trường chính. Hải quân Nga thực sự kiểm soát hữu hiệu khu vực phía Bắc của Biển Đen ; phong tỏa tất cả các hải cảng của Ukraine và kiểm soát hầu như toàn bộ duyên hải Biển Azov ngoại trừ Mariupol ; trước nguy cơ này HQ UKraine đã phải ‘tự tháo nước cho chìm ‘Soái hạm Hetman Sahaidachny, đang sửa chữa trên ụ nổi, để tránh bị lọt vào tay quân Nga..

   Trong giai đoạn đầu của cuộc xâm lăng, Nga đã bất cẩn gây những nguy cơ ‘gây hấn’ trên biển khi gây hư hại, bắn chìm các tàu của Romania, Panama, Estonia và Bangladesh đang đậu tại bến cảng hay đang di chuyển trong khu vực.. (Sự kiện tấn công các tàu bè của các quốc gia không liên hệ vào cuộc chiến.. như Đức đánh chìm tàu chở hành khách Lusitania đã lôi Mỹ vào Thế chiến 1). Estonia là một quốc gia thuộc khối NATO, Nga đánh chìm chiếc tàu chở hóa chất của Estonia đã tạo căng thẳng và có thể xem như gây hấn ?

    Chiến tranh tiếp diễn, HQ Nga đã thực hiện có  hiệu quả việc phong tỏa duyên hải Biển Đen của Ukraine : thông báo “Notice to Mariners (NOTAMs) trên phần lớn hải phận Biển Đen. Hiệp hội các Chủ nhân Thương thuyền Thế giới (Joint Negotiation Group) đã phải công bố cho hội viên : “Vùng biển bao gồm phân nửa hải phận phía Bắc Biển Đen và toàn biển Azov là khu vực “Chiến tranh” (Warlike Operations Areas). Công bố này gây nhiều trở ngại lập tức cho các thương thuyền vận chuyển hàng hóa đến Ukraine  vì liên quan đến việc bảo hiểm tàu thuyền. Để tránh các rủi ro, thương thuyền đã phải đổi hải trình cặp vào các bến cảng thay thế, ngoài khu vực bị phong tỏa, tăng thêm chi phí vận chuyển, tạo thêm khó khăn cho kinh tế Ukraine.

    Hành động của Nga, gây một phản ứng của Thổ Nhĩ Kỳ, một quốc gia hội viên NATO. Thổ cho đóng một phần (partial closure) Eo biển Bosporus, Eo biển rộng 1 mile này là lối thông duy nhất, nối liền Biển Đen với Địa Trung Hải để từ đây ra các đại  dương..Thổ viện dẫn Điều khoản Montreux 1936 giới hạn việc lưu thông các chiến hạm Nga và Ukraine qua Eo này.. và Hạm đội Nga tại Biển Đen bị kẹt..

   Trái với các thất bại của Bộ binh và KQ Nga trong các trận đánh tại vùng Bắc Ukraine khi khởi đầu cuộc xâm lăng, HQ Nga hoạt động tương đối hữu hiệu :

• Giải tỏa các thương thuyền khỏi vùng ven biển Ukraine
• Yểm trợ cho bộ binh đổ bộ và tiến chiếm các thành phố nhỏ dọc ven biển , sử dụng các phi đạn SS-N-30 Kalibr, từ chiến hạm pháo kích vào các mục tiêu trên bờ, giúp quân Nga tiến dọc ven Biển Azov về phía Mariupol.
• Tạo nghi binh : đổ bộ về hướng Odessa  trong khi tấn công Thành phố Mykolaiv.
• Tấn công và chiếm đảo Snake..

2- Vai trò của Đảo “Snake Island”

 Snake Island, tên Ukraine là Zmiinyi Island, là một đảo nhỏ của Ukraine trong Biển Đen, rộng khoảng 0.17 km vuông , dài 0,66 km và ngang 0.44 km ; cách Odessa 140 km về phía Nam , cách bờ biển Romania 40 km.

 Dân số chừng 100 người , tập trung tại thủ phủ Bile gồm một toán binh sĩ phòng thủ, và các nhân viên kỹ thuật, hải dương học cùng gia đình.. Trên đảo có một hải đăng, có một cầu tàu nhỏ dành cho tàu nhỏ có độ mớn nước (draught) 8m cập vào được..Trên đảo không có thiết bị quân sự..

    Đảo trở nên nổi tiếng.. nhờ Chiến tranh Ukraine :

  Ngày 24 tháng 2, 2022, ngay trong ngày đầu của cuộc xâm lăng, 2 chiến hạm Nga : Vasily Bykov và Moskva đã tấn công vào đảo : Ra lệnh cho quân trú phòng đầu hàng, nếu không sẽ bị pháo kích..Câu trả lời trở thành ‘nổi tiếng’ và loan đi khắp thế giới : “Russian warships, go fuck yourself” và thành biểu tượng cho tinh thần kháng chiến chống Nga của quân-dân Ukraine,  Sau đó quân Nga đổ bộ và chiếm đảo.

    Ngày 26 tháng 2, Ukraine cho biết Nga đã tịch thu chiếc tàu nghiên cứu và cứu sinh Sapphire của Ukraine ngoài khơi đảo..

  Ukraine cũng cho biết lực lượng trú phòng gồm 13 quân nhân thuộc Lực lượng phòng thủ biên giới của Ukraine.

     (Nga thông báo 82 quân Ukraine đầu hàng ?)

   Ngày 27 tháng 4 Ukraine cho biết đã mở các cuộc tấn công vào đảo bằng Không quân và các drones

• Snake Island  : vị trí chiến lược ?

  Chiến lược làm chủ không phận của vùng biển phía Bắc Biển Đen của Nga là dùng các dàn phi đạn phòng không S-300  đặt trên Chiến hạm Moskva, hoạt động tại Snake Island..Moskva đã cản trở việc hoạt động của Không quân và Lực lượng drones của Ukraine.

   Ngày 22 tháng 3, Ukraine đã thành công khi len lỏi, dùng súng phóng hỏa tiễn cầm tay loại cũ Kornet bắn cháy được một chiến đỉnh Raptor tại Mariupol

    Ngày 24 tháng 3 là chiến công bắn cháy Tàu đổ bộ tại Berdyansk bằng phi đạn của Ukraine loại Tochka..

   (Hệ thống phòng không do Moskva bao vùng đã không phát hiện được các phi đạn)

     Ngày 13 tháng 4 : Moskva bị loại khỏi vòng chiến : cháy và sau đó chìm..

  Khoảng trống ‘phòng không’ sau khi Moskva bị chìm, giúp Ukraine sử dụng các drones không gặp trở ngại..Nga tìm cách đưa vào đảo các dàn phi đạn phòng không SA-15 Tor để thay cho S-300 (trên Moskva) :

• 7 tháng 5, tàu đổ bộ loại ‘Serna” chở hệ thống Tor vào đảo bị ‘nhìn thấy’ và drones Ukraine đánh chìm ngay tại bến cầu tàu khi đang bốc hàng.
• KQ Ukraine , hoạt động hữu hiệu hơn..oanh kích quân Nga chiếm đóng đảo..
• 8 tháng 5 : thêm 2 chiến đỉnh Nga hoạt động quanh Snake Island cũng bị đánh chìm bằng drones cùng một trực thăng Nga bị hạ khi đang chuyển quân..
• 9 tháng 5 Nga tiếp tục dùng Tàu đổ bộ  lớp Dyugon,.tính đưa SA-15 Tor lên đảo

  Nga đặt một kế hoạch lâu dài, dự tính chiếm hữu luôn đảo (kiểu Tàu làm với Hoàng Sa), thiết kế thành một căn cứ đặt các phi đạn phòng không với mục đích kiểm soát khu vực Đông Bắc của Biển Đen..

    Các Nhà nghiên cứu Chiến lược Phương Tây nhận định (BBC News 5-12-2022)

“Nếu Nga thiết lập được các dàn phi đạn S-400 phòng không trên Đảo.. sẽ có nhiều thay đổi về chiến lược và chiến thuật trong khu vực ! Odessa trong tầm đe dọa và sườn phía Nam của NATO cũng gặp vấn đề ! Romania đứng trước nguy cơ bị tấn công (tuy nhiên NATO đã đề phòng khi gửi đến đây các lực lượng quân đội Pháp và Bỉ ngay từ khi Nga khởi động cuộc chiến)

    Romania cũng còn bị đe dọa về kinh tế: Snake Island nằm gần cửa Sông Danube, (sông này phân chia biên giới Ukraine-Romania, Hải cảng Constants của Romania trên Biển Đen cũng rất gần và hiện là nơi tiếp nhận các tàu chở hàng (containers) cho Ukraine, và nọi xuất cảng lúa mì của Ukraine.. (vì không vào được Odessa)

    Theo nhà phân tách Alexander Mikhailov : “Quân đội Nga trên Snake Island (nếu Nga chiếm hữu) sẽ ở vào vị thế kiểm soát lưu thông hàng hải đi vào vùng Tây-Bắc Biển Đen và vào lưu vực Sông Danube, đường thủy dẫn vào khu vực Đông-Nam Âu châu    Nga  sẽ có khả năng ngăn chặn con đường thủy này khi cần !)

   Nếu Nga chiếm hữu Đảo, Ukraine sẽ bị nhiều bất lợi về chiến lược và kinh tế :

• Hiện Ukraine đang phải tạm đóng cảng Odessa (dùng để xuất cảng nông sản)
• Đặt các hệ thống phòng không trên đảo sẽ yểm trợ được cho quân Nga đổ bộ vào Odessa cùng các tiếp liệu cần thiết (vai trò thật sự của chiếc Mosksva trong kế hoạch xâm lăng của Nga)
• Quân Nga, từ Odessa có thể tiến qua vùng Transnistria (vùng ảnh hưởng Nga đang đòi ly khai khỏi Moldova) !

  (Về phương diện lịch sử : Snake Island thuộc Romania cho đến khi được nhượng cho Liên Bang Soviet (USSR) vào 1948 ; Soviet đặt tại đây một giàn radar (Romania chấp nhận vì khi đó dưới ảnh hưởng Soviet đến 1989). Ukraine nhận đảo khi Khối Soviet tan rã; Năm 2009 Toà Án Quốc Tế The Hague phán quyết về giới hạn lãnh thổ đã dành cho Romania 80% sở hữu thềm lục địa tại Biển Đen , vùng quanh Đảo và Ukraine được chia 20%. Vùng quanh Snake Island .. có thể có những mỏ dầu và khí đốt.. có giá trị khai thác !

    Ukraine cũng có những kế hoạch ‘tái chiếm’ đảo, nhưng hiện nay chỉ dùng drones tấn công lực lượng Nga trên đảo, phong tỏa đảo, phá hủy các hệ thống phòng không do Nga đưa lên đào và đánh chìm các tàu tiếp liệu, kể cả nước uống.

    Được sư yểm trợ của các vệ tinh Sentinel-2.. Ukraine ‘nhìn rõ’ mọi hoạt động của Nga trong khu vực..Phi cơ tuần thám Poseidon P-8 bay ‘ngắm cành Biển Đen’ cung cấp cho Ukraine các vị trí chính xác của các tàu.. lốn nhỏ của HQ Nga; hiện nay Hạm đội Nga đang.. tạm nghỉ (dưỡng quân ?) tại Sebastopol

          Vị trí của Snake Island : Romania, Ukraine và vùng thủy vực Sông Danube

Snake Island và vấn đề lãnh hải ?

Snake Island là một vấn đề tranh chấp giữa Ukraine và Romania về lãnh hải :

  Tình trạng pháp lý (Status) của đảo sẽ xác định cho giới hạn của thềm lục địa và lãnh hải kinh tế của hai nước .

• Nếu Snake Island được công nhận là một đảo, thì thềm lục địa và vùng biển quanh đảo sẽ thuộc Ukraine.
• Nếu chỉ là một Khối đá nhô lên khỏi mặt nước (Rock), thì theo Luật biển quốc tế, biên giới lãnh hải sẽ được phân chia giữa Ukraine và Romania, không tính sự có mặt của.. khối đá !

3- Thiệt hại của Hải quân Nga :

   Cuộc đối đầu của Lực lượng Hải quân ‘nhỏ bé’ Ukraine chống lại Hải quân của một Cường quốc được xếp vào hạng Ba trên Thế giới thật kỳ diệu. Trang bị với những phi đạn ‘tự chế’ (được sự trợ giúp của hệ thống vệ tinh không thám của Mỹ) Ukraine đã đẩy lui các chiến hạm tân tiến của HQ Nga ra xa, khỏi vùng biển để có thể yểm trợ cho Bô binh Nga đang thiếu tiếp liệu trong các trận đánh dọc duyên hải !

  Xin liệt kê vài thiệt hại chính thức của Nga :

   Ngoài Soái hạm Moskva, Nga còn mất nhiều Chiến hạm đổ bộ, lớn như chiếc Orks (lớp Alligator) , các LST cỡ trung và nhỏ ; cùng các Chiến đỉnh loại Raptor..

1- Chiến đỉnh Raptor :

   Hạm đội Biển Đen của Nga, trước khi Nga xâm lăng Ukraine có 8 Chiến đỉnh Raptor, ngày (5/13/2022) chỉ còn lại ba (3) chiếc..

   Tuần duyên đỉnh (Patrol boat) lớp Raptor (ký hiệu Nga là Project 03160) được HQ Nga khởi đóng từ 2013 và sử dụng từ 2014-15. Tổng số dự trù đóng là 24 chiếc và có 17 chiếc được hoàn thành..

   Chiến đỉnh có các nhiệm vụ tuần tra ven biển, giúp bảo vệ biên giới hải phận, phòng thủ căn cứ. Dùng trong các nhiệm vụ cứu nạn, chuyển quân (chở được 20 binh sĩ) dọc ven biển cho các căn cứ cách nhau trong vòng 160km, yểm trợ cho các tàu đổ bộ..

  Kích thước : 16.9 m x 4.1 m x 3.5 m ; mớn nước : 0.9m ; trọng tải : 23 tấn.

 Vận tốc 20 knots (37 km/giở); Tầm hoạt động : 560 km ( 300 hải lý)

Vũ khí trang bị 1 đại liên 14.5 ly Kord = 2 7 ly 62 PKP Pecheneg

Thủy thủ đoàn :  Ba nhân viên

Thiệt hại tại Ukraine :

• Ngày 21 tháng 3 :  Chiếc Raptor đầu tiên bị Bộ binh Ukraine bắn cháy (Ukraine thông báo là bắn chìm; Nga cho biết là hư hại ) tại gần Mariupol, bằng súng phóng hỏa tiễn cầm tay..(9M133 Kornet gốc Nga, cùng trang bị với Ukraine)
• Ngày 2 tháng 5 : 2 chiếc Raptor bị drones Bayraktar TB-2 đánh chìm quanh Snake Island (Ukraine có cho chiếu video trận đánh này). Drones TB-2 dùng ‘đạn tinh khôn MAM-L  (Micro-Smart-Munition) trong trận tấn công (MAM-L dài 1m; nặng 22 kg, tầm hữu dụng 8km (có gắn hệ thống định vị Global Positioning, và hệ thống tìm mục tiêu ‘semi-active Laser seeker’)..
• Ngày 7 tháng 5 :  Ukraine cho biết bắn chìm thêm  2 Raptor, bắn hư hại 1 chiếc khác, cùng lúc với 1 tàu đổ bộ lớp Serna , gần Snake Island..

Ukraine cho biết thêm : Một trong hai chiếc Raptor bị đánh chìm là chiếc 001 mà Putin thường dùng khi duyệt.. binh ! (parade boat?)

2- Các chiến hạm đổ bộ :

Nga bị thiệt hại một số Tàu đổ bộ đủ cỡ : (Nga có 11 chiếc đủ loại  tập trung tại Biển Đen)

• Tàu đổ bộ Orsk (lớp Alligator) (một số tài liệu ghi tên tàu này là Saratov ?)

Chiếc này bị đánh chìm tại Berdyansk ngày 24 tháng Ba bằng một hỏa tiễn OTR -21 Tochka

Ba ngày trước, Đài truyền hình Nga có cho chiếu cảnh chiếc chiến hạm này đổ quân và tiếp liệu lên cảng Berdyansk, có cả xe tăng, xe thiết giáp

Tàu đổ bộ Orsk , lớp Alligator (NATO gọi là lớp Tapir) thuộc loại Large Landing Ship trọng tải 4000 tấn ; Kích thước 112.8 m x 15.3 m , chở được 300-425 binh sĩ và 30 xe tăng hay 40 chiến xa bọc thép.. Thủy thủ đoàn 55 nhân viên. Trang bị hệ thống phi đạn phòng không SA-N-5 ; Súng đại bác 57 ly đôi, và phòng không 23 ly.

    Cũng trong trận tấn công này, Nga bị thiệt hại thêm hai tàu đổ bộ Caesar Kunikov và Novocherkassk  lớp Ropucha, đậu bên cạnh chiếc Orsk, hư hại nặng tuy không chìm.. Tàu đổ bộ Ropucha trọng tải 2.200 tấn ; kích thước 112.5 m x 15 m  draft 3.7 m. vận tốc 33 km/g = 18 knots chở được 340 binh sĩ và 10 xe tăng (hay 12 chiến xa.Thủy thủ đoàn 87-98 nhân viên. Nga có tổng cộng 28 chiếc loại Ropucha: 6 chiếc được di chuyển từ Hạm đội Baltic và Hạm đội Bắc vào khu vực Biển Đen vào tháng 2/2022, để sửa soạn cho cuộc xâm lăng..

Tàu đổ bộ lớp Alligator (một chiếc bị chìm tại Berdyansk)

                                           Tàu đổ bộ lớp Ropucha

• Tàu đổ bộ LCU lớp SERNA

Ngày 7 tháng 5 , một LCU lớp Serna đã bị drone TB-2  đánh chìm tại vùng Snake Island, khi đang cặp cầu tàu..Một hệ thống phòng không loại 9K331 Tor-M-1 chở trên tàu bị phá hủy..

   Nga có 12 chiếc đóng từ 1994-2014, loại tàu đổ bộ nhỏ (landing craft) : 25.6 m x 5.6 m chở được 92 binh sĩ, 1 xe tăng hay 2 xe bọc  sắt, tầm hoạt động khoảng 1.100 km.

                                  Serna class LCU

3 – Soái hạm Moskva :

    Vụ chiếc Soái hạm Moskva bị đánh chìm ngày 13 tháng Tư đã được giới Truyền thông loan tin rất nhiều. Giới quân sự, nhất là Hải quân cũng có nhiều bài phân tích lý do, phân tích vũ khí và cả khả năng của Hải quân Mỹ khi cần đối đầu với HQ Tàu!

4- Các chiến hạm Ukraine ‘thông báo ‘ là bắn trúng (?) Nga cho là tuyên truyền, cho đăng hình ảnh tại các bến đậu .. nhưng không còn thấy hoạt động trong khu vực Snake Island ?

• Tuần dương hạm (frigate) Admiral Makarov trang bị hỏa tiễn có hướng dẫn mục tiêu (guided missiles), bị ‘cho’ là trúng phi đạn Neptune của Ukraine tại khu vực Snake Island (ngày 6 tháng 5). Tin không được kiểm chứng, tuy nhiên Chiến hạm này sau đó được ‘nhìn’ thấy tại Sevastopol  và không trở lại vùng Snake Island..
• Patrol boat Vasily Bykov (Project 22160) nhập HQ Nga 2018. Nga có 3 chiếc thuộc Hạm đội Biển Đen..Đây là chiếc chiến hạm đã cùng chiếc Moskva tấn công Snake Island khi cuộc chiến xâm lăng bắt đầu. Ukraine thông báo bắn hư hại nặng chiếc này ngày 7 tháng 3.
• Tàu yểm trợ-tiếp liệu  (Naval support ship) Vsevolod Bobrov, bị tấn công, cháy và phải kéo về Sevastopol (?) ngày 14 tháng 5, cũng tại vùng Snake Island.

5- Các diễn tiến sau Moskva :

    Theo  nhận định của các Nhà phân tích quân sự : HQ Nga thay đổi chiến thuật (?)

   Vai trò chính của Moskva là phòng không, di động với các dàn S-300. Nay không còn Moskva, các drones của Ukraine tự do hoạt động :

  Ukraine khởi đầu bằng phá hủy, bằng drones, các hệ thống phòng không Nga đem đặt lên đảo với các SA-15 Tor và tấn công các chiến đỉnh Nga, loại Raptor đổ quân biệt kích và tiếp liệu nhẹ lên đảo

   Hạm đội Nga, tránh tổn thất , đành rút các chiến hạm’ có giá trị’ về Sevastopol (như KQ rút phi cơ về bên trong đất Nga) (hoạt động của các chiến hạm Nga bị Vệ tinh gián điệp và phi cơ không thám Mỹ theo dõi, xác định các vị trí, hải trình .. và cung cấp cho Ukraine để đánh chặn ..)

  Ngày 7 tháng 5 dùng Tàu đổ bộ nhỏ lớp Serna đưa SA-15 vào đảo, nhưng bị drone.. đánh chìm ngay lúc đổ hàng.. làm kẹt luôn cầu tàu ..Nga dùng chiến đỉnh raptors và trực thăng để tiếp viện.. Nhưng ngày 8 tháng 5.. 2 raptors cũng bị đánh chìm và trực thăng đổ quân cũng bị bắn cháy..

   Nga chưa chịu.. thua ! Ngày 5 tháng 9 định dùng tàu đổ bộ lớp Dyugon đem SA-15 Tor vào nhưng không có kết quả ?

  (LCU lớp Dyugon là những tiểu đỉnh đổ bộ =landing craft) mới của Nga (chỉ đóng có 5 chiếc), bắt đầu hoạt động vào 2010 ; Trọng tải 280 tấn ; 45m x 8.6m x 5.1 m ; vận tốc 65km/g (35 knots); tầm hoạt động 920 km ; Chở khoảng 120-140 tấn hàng, 3 xe tăng hay 5 xe bọc thép; 100 binh sĩ..)

 

Trần Lý