“Rừng ma” Quảng Trị

Với người Vân Kiều miền Tây Quảng Trị, “rừng ma” là lãnh địa của thế giới thần linh và người chết. Theo họ, “rừng ma” sẽ bảo vệ cuộc sống bình yên của dân làng khi nó không bị những người sống vào quấy phá như đào bới, chặt cây hay bẫy thú. Bởi theo quan niệm của người Vân Kiều, chết không phải hết mà là quy luật của tự nhiên. Con người cũng như cái cây, con thú trong rừng, có sinh ra rồi sẽ chết đi. Khi sống được rừng che chở, được rừng cho cái ăn, cái mặc, ngôi nhà để ở, con nước để uống nên khi chết phải tiếp tục sống gắn bó với rừng ở một thế giới khác.

Rừng ma Quảng Trị

Những câu chuyện huyền bí

 Người Vân Kiều luôn cho rằng “rừng ma” với người chết cũng như ngôi nhà sàn của người sống. Họ luôn mong được bình an trong ngôi nhà của mình. Vì vậy theo tục truyền, không người nào được khuấy động, phá rối cõi thiêng mà phải luôn trân trọng, gìn giữ. Nếu ai vi phạm, nặng sẽ bị ma bắt tội chết và nhẹ thì đau bệnh, què quặt tay chân hoặc trở nên điên khùng.

Tập tục chôn cất người chết của người Vân Kiều khá đơn giản. Khi có người thân qua đời, họ sẽ lên rừng tìm chặt một thân cây to rồi khoét lỗ ở giữa bỏ xác người chết vào, tiếp đó đưa ra “rừng ma” đào một huyệt mộ cạn, cho xác người xuống, san lấp lại và không quay lại nơi này nữa. Trường hợp bất đắc dĩ, muốn vào “rừng ma” phải sắm lễ cho già làng cúng tế, xin phép ma rừng trước. Những nhà giàu lễ thường là con trâu, con bò còn nhà nghèo hơn cũng phải có con heo hay con gà trống mang đến cúng tế. Ai tự ý vào “rừng ma” không xin phép trước sẽ bị ma theo về gây họa cho mọi người trong gia đình và dân bản.

Nấm mộ chôn sơ sài của người Vân Kiều trong rừng ma

Do không được xây đắp kỹ càng nên theo thời gian, nhiều ngôi mộ trong “rừng ma” bị những trận mưa rừng làm xói lở hoặc thú rừng đào bới. Khi hỏi về điều này một người dân giải thích: “Biết rằng mộ của người thân bị hỏng có khi trồi cả hài cốt lên trên mặt đất nhưng chúng tôi không ai dám vào đắp lại. Luật tục ở đây từ ngàn xưa đã quy định vậy, cứ để người chết yên tĩnh, không nên vào đó dọn dẹp hay xây đắp gì thêm ở các phần mộ đã chôn!”.

…Nhóm chúng tôi đã tìm gặp ông Pả Liêng (79 tuổi), được ông kể cho nghe những câu chuyện kỳ bí về “rừng ma”: “Thuở xưa, thôn bản này chỉ chừng chục nóc nhà nằm bên dòng sông Sê Pôn. Nếu đi bộ khoảng 2 giờ đồng hồ, vượt qua 3 ngọn đồi là đến “rừng ma”, nơi chôn cất người chết của dân bản. “Rừng ma” ngày ấy mới lác đác vài ngôi mộ. Về sau này người từ các nơi khác đổ về sinh sống ngày càng đông…”. Vẫn theo lời ông Pả Liêng, khoảng 3 năm trước có một thanh niên ở ngôi làng dưới chân núi Trường Sơn vì không tin thần thiêng nên buổi trưa nọ, anh ta tìm vào “rừng ma” chặt đót mà không xin phép trước. Khi gùi bó đót vừa về đến nhà đột nhiên bị hộc máu miệng và 2 ngày sau lăn ra chết là do bị ma rừng ám (?).

Nhiều loại gỗ quý hiếm vẫn tồn tại trong rừng ma

Ông Pả Liêng cho biết trong khu rừng ma có rất nhiều loại gỗ quý hiếm như trắc, dổi xanh, lát, sến, táu, mật … vẫn còn nguyên sinh. Có được điều này là nhờ các luật lệ bảo vệ “rừng ma” nghiêm ngặt của người địa phương. Riêng “rừng ma” của xã Linh Trường (huyện Gio Linh, Quảng Trị) có diện tích hơn 15 héc-ta. Ông Pả Liêng tâm sự: “Khu “rừng ma” của làng này đã có từ hàng trăm năm. Khi còn nhỏ tôi đã nghe kể nhiều câu chuyện huyền bí về nó từ các thế hệ trước. Và hàng năm, cứ sau Tết Nguyên Đán, dân làng bản sẽ cùng góp tiền, sắm lễ cúng ma trong rừng. Lễ vật thường là con heo, con gà trống, xôi nếp, vài sản vật địa phương. Già làng làm chủ lễ. Cúng xong, lễ vật được chia đều cho các gia đình, tượng trưng cho lộc may mà ma rừng ban cho…”.

Rừng ma sẽ không còn?

Người Vân Kiều sùng bái rừng ma như vậy nên sự việc vào năm 2022 nhà nước cho biết sẽ giải tỏa nó là một thông tin hết sức chấn động trong suy nghĩ của họ. Theo đó, nhà nước sẽ tiến hành xây dựng cao tốc Vạn Ninh – Cam Lộ (dự kiến khởi công vào tháng 1/2023, hoàn thành cuối năm 2025 và đưa vào hoạt động

trong năm 2026). Cao tốc sẽ đi ngang xã Linh Trường trong đó có đoạn xuyên qua khu vực chôn cất người chết với hơn 50 ngôi mộ thuộc ít nhất 10 dòng họ của người Vân Kiều trải qua nhiều thế hệ. Nhà nước nhiều lần cử các “cán bộ” xuống tận nơi tổ chức họp bàn với già làng và dân bản nhằm “đả thông tư tưởng” rồi hứa hẹn đủ điều để được phần lớn người dân “dù không muốn cũng phải nhất trí”.

Một khu vực rừng ma bị giải tỏa làm đường cao tốc

Trước khi đi đến quyết định “bàn giao” khu “rừng ma” cho nhà nước, bà con thôn bản Linh Trường chuẩn bị bàn lễ rất trang trọng theo đúng phong tục người Vân Kiều. Trước sự chứng kiến của nhiều người, già làng vừa tung đồng xu “xin đài âm dương” vừa khấn nguyện: “Ơi Giàng, các vị thần linh và các hồn ma. Hãy cho dân bản chúng tôi cúi xin được di dời mồ mả để người nhà nước làm đường cao tốc. Dân làng chúng tôi có phải nghe và làm theo lời họ hay không? Giàng có cho phép chúng tôi làm điều này hay không?”.

Dù cuộc lễ lần ấy theo lời già làng đã được Giàng “cho phép” nhưng sau đó vẫn còn không ít lời ra tiếng vào và mãi tới tháng 6/2024, số ngôi mộ của người Vân Kiều ở đây mới được cất bốc xong, trao trả lại cho từng gia đình, dòng họ để tìm kiếm nơi chôn cất mới…

Bài và hình Nguyễn Sinh