“And the actor goes to…”

 Trong thế giới điện ảnh chắc ai cũng biết đến chiếc cúp Oscar của The Academy of Motion Picture Arts & Science. Nhưng đối với những diễn viên sống bằng nghề đóng phim hay TV, có một giải khác cũng quan trọng không kém, nếu không dám nói là được họ quý trọng hơn nữa. Đó là giải thưởng của công đoàn diễn viên điện ảnh — Screen Actors Guild, gọi tắt là SAG Award. Lý do là vì người thắng được bầu chọn bởi chính các diễn viên kiêm thành viên của công đoàn. Và chiếc cúp họ được trao mang tên “The Actor”.

Dàn diễn viên của bộ phim tập ‘Shogun’ lên nhận giải Best Ensemble. (Matt Winkelmyer)

Diễn ra tại hí viện Shrine Auditorium ở Los Angeles ngày 23/2/2025, chỉ một tuần trước giải Oscars, SAG được dân trong nghề theo dõi rất kỹ để dự đoán xem diễn viên nào và phim nào có thể thắng lớn trong đêm Oscar. Mặc dù phải so cựa với nhiều đối thủ nặng ký của Mỹ, tập phim ‘Shogun’ của Disney đã gây ngạc nhiên không ít khi mang lại cho công ty FX hàng loạt giải thưởng; ngoài giải Best Ensemble đã nói ở trên, cả hai diễn viên chính trong phim đều thắng giải Diễn viên Xuất sắc Nam và Nữ cho Phim Tập trên TV: Hiroyuki Sanada (trái) và Anna Sawai.

(Katie Yu/FC)

Vào những thập niên 1920-1930, kỹ nghệ phim kịch ở Mỹ có một bước ngoặt quan trọng. Đó là sự xuất hiện của các công đoàn nhằm bảo vệ quyền lợi cho những người làm việc trong các ngành nghề liên quan đến sân khấu và điện ảnh. Không lâu sau khi The Academy được thành lập năm 1927, công đoàn các diễn viên màn ảnh – Screen Actors Guild, ra đời vào năm 1933. Mục đích ban đầu của SAG là giúp thành viên thương lượng mức lương và giờ làm việc để tránh bị bóc lột bởi các hãng phim.

Hai thành viên SAG — Zoe Saldana (trái) và Selena Gomez, tại buổi lễ. Saldana thắng giải Best Female Supporting Actress trong phim ‘Emilia Pérez’. (Ann Presley)

Năm 1935 Quốc Hội Hoa Kỳ thông qua một đạo luật mang tên National Labor Relations Act, cho phép người lao động và công nhân quyền lập công đoàn tự do mà không bị chi phối hay áp đặt bởi chủ hãng. Thậm chí đạo luật này còn cấm các công ty không được lập công đoàn riêng của mình. Nhờ vậy, đến năm 1937 các nhà sản xuất phim mới chịu ngồi vào bàn thương lượng với công đoàn SAG. Sự góp mặt của các diễn viên tên tuổi như Humphrey Bogart, Bette Davis giúp SAG lớn mạnh.

Jeff Goldblum (trái) và Demi Moore, người thắng giải diễn viên nữ xuất sắc trong phim ‘The Substance’, sau 47 năm làm thành viên của SAG. (Todd Williamson) Sau Đệ Nhị Thế Chiến và bắt đầu Chiến Tranh Lạnh, Quốc Hội khởi động một cuộc thanh trừng các phần tử bị tình nghi là cộng sản trong giới văn nghệ sĩ. Một số diễn viên Hollywood vì từ chối không ra điều trần đã bị tống giam. Một số khác bị đưa vào sổ đen, không kiếm được việc làm. Chủ tịch SAG năm 1947, một diễn viên điện ảnh tên Ronald Reagan, còn là điểm chỉ viên cho FBI với mật danh T-10. Trong số các văn nghệ sĩ bị gọi ra điều trần có cố nhạc sĩ Pete Seeger, được thể hiện xuất sắc bởi Edward Norton trong phim ‘A Complete Unknown’ về nhạc sĩ Bob Dylan.

Timothée Chalamet, người đóng vai Bob Dylan vừa đoạt giải Nam Diễn viên Xuất sắc, với mẹ tại SAG Awards 2025. (Ann Presley)

Một trong những quyền lợi của thành viên được SAG bảo vệ là quyền đình công. Và trong những thập niên qua công đoàn đã tổ chức một số cuộc đình công để đòi hỏi những phúc lợi căn bản như lương tối thiểu, bảo hiểm sức khoẻ, bảo hiểm răng, mắt v.v. Đặc biệt quan trọng là các điều khoản bảo vệ diễn viên vị thành niên. Không phải vô cớ mà những tài tử thành danh như Demi Moore từng là thành viên của SAG từ hồi cô còn là thiếu nữ.

Kieran Culkin lên nhận giải Best Supporting Actor. Kieran và người anh là Macaulay Culkin từng là minh tinh màn bạc trong phim ‘Home Alone’ khi cả hai còn rất bé. (Matt Winkelmeyer)

Tuy có lịch sử lâu đời như vậy, nhưng mãi đến năm 1995 SAG mới bắt đầu tổ chức trao giải thưởng. Khác với The Academy, SAG không chỉ chú trọng đến phim trên màn ảnh lớn mà cả các phim hay series dành cho TV. Và đặc biệt hơn cả là giải thưởng dành cho “Dàn Diễn Viên Xuất Sắc Nhất” – “Best Ensemble”, thay vì chỉ đề cao cá nhân diễn viên nam hay nữ. Đây là giải thưởng cao quý nhất của SAG. Nếu như ‘Shogun’ gây chấn động với giải Best Ensemble cho phim tập TV, thì bộ phim dài ‘The Conclave’ về cuộc bỏ phiếu cho Đức Giáo Hoàng ở Vatican, đã gây ngạc nhiên không ít.

Dàn diễn viên của ‘The Conclave’ lên nhận giải, từ trái: Ralph Fiennes, John Lithgow, Sergio Castellitto & Isabella Rossellini (Matt Winkelmeyer)

Giải SAG Awards 2025 còn sẽ được nhắc đến nhiều với sự hiện diện của nữ tài tử gạo cội Jane Fonda và phần thưởng Life Award. Năm nay 87 tuổi, Jane Fonda là thành viên của SAG đã hơn 6 thập niên và đóng hàng mấy chục bộ phim, thắng hàng tá giải thưởng kể cả hai cúp Oscars. Trong bài diễn thuyết khi lên nhận giải, bà nhắc lại lịch sử SAG từ khi bà mới chân ướt chân ráo bước vào nghề, kể cả giai đoạn đụng độ với các nhà sản xuất vào thập niên 1950, và sự quan trọng của công đoàn trong việc bảo vệ phụ nữ và các thành phần thiểu số. Bà kêu gọi thành viên hãy tiếp tục công việc đấu tranh cho quyền bình đẳng trong giới phim ảnh. Lời hiệu triệu ấy đã được mọi người đứng dậy vỗ tay tán thưởng nồng nhiệt.

Jane Fonda với chiếc cúp Life Award (Robert Gautier/LA Times)

Lan Bui