Hoa sen trong văn minh nhân loại

 

Không chỉ ở phương Đông, từ thời đại cổ xưa, văn minh nhân loại vốn vô cùng trân trọng hoa sen, đem đến cho nó nhiều nội hàm phong phú tinh khiết. Sử thi Hy lạp có truyền thuyết trên một đảo nhỏ nọ từng trông đầy hoa sen, dân sống trên đảo an toàn hoa sen nên được gọi là “lotus eater” hay “thực liên nhân” (có nghĩa là: người ăn hoa sen), sau khi ăn hoa sen sẽ quên hết tất cả lo buồn phiền não. Các truyện thần thoại được ghi chép trong bô sử thi của Ấn Độ ghi rằng Đáng Sáng Tạo vũ trụ ngồi kiết già trên tòa sen sau đó Ngài mới sáng tạo ra vạn vật, cho nên hoa sen tượng trưng cho sự sống, may mắn phồn vinh, trường thọ, danh dự.

Ai Cập cổ đại cũng xuất hiện hoa văn vẽ hình hoa sen là loại “Thụy Liên” (sen ngủ) sống ở vùng sông Nile. Người Ai Cập coi Thụy Liên tượng trưng cho thần thánh. Đối với các dân tộc ở sa mạc nước là thứ trân quý nhất mà hoa sen sinh trưởng ở trong nước, chính là tượng trưng cho sự tôn quý. 

Hoa sen không những có hàm ý nội tại sâu sắc mà hình thái sinh trưởng cũng có ý vị, phong phú, bất luận là hoa, quả thân lá đều mang ý nghĩa đẹp đẽ. Vẻ đẹp lạ lùng của loài hoa huyền thoại này cũng bí ẩn như nội hàm vô tận trong ý nghĩa của nó.

Điều gì khiến hoa sen trở thành biểu tượng nhà Phật, tượng trưng cho vẻ đẹp thần bí, huyền ảo, tư tưởng Phương Đông sâu kín và là nguồn cảm hứng vô tận cho nghệ thuật và mọi phương diện đời sống trong nhiều thế kỷ? 

Điều gì khiến hoa sen trở thành biểu tượng cho mọi phương diện đời sống trong nhiều thế kỷ? (Ảnh: Thanh Phong/ETV)

Hoa trên Trời, hoa nơi cõi người

Kinh điển Phật giáo chép rằng: Hoa sen có ba loại, một là hoa ở cõi người, hai là hoa ở cõi trời, ba là hoa của Bồ Tát. Hoa cõi người lớn nhất cũng chỉ hơn mười cánh, hoa cõi trời trăm cánh hoa của Bồ Tát ngàn cánh

Kinh Phật ghi chép về hoa sen trên trời rất lớn và bất khả tư nghị, cũng như tòa sen trang nghiêm của đức Phật. Hoa sen của dân gian lớn nhất cũng không hơn một thước còn hoa sen trên trời lớn như bánh xe. Liên hoa mọc ở thiên cung lại còn lớn hơn nữa nên có thể xếp bằng ngồi kiết già trên đó. 

Mối quan hệ giữa hoa sen và thế giới Cực Lạc là đặc biệt sâu sắc. Thế giới Cực Lạc còn được gọi là Liên bang (nước của hoa sen, bởi vì chúng sinh của nước này đều từ trong hoa sen hóa sinh nên gọi là Liên bang. Kinh Phật chép: “Hoa sen vốn là huyền cung xác phàm là ngôi nhà thần an trí huệ mạng, là nước mà ai cũng muốn đến, tên gọi nước này là Liên bang”. Hoa sen của Tây phương Cực lạc tịnh thổ mọc trong ao Thất bảo được nuôi dưỡng bằng nước Bát công đức, hoa lớn như bánh xe, có xanh, vàng, đỏ, trắng, đủ loại, màu sắc khác nhau hương thơm thanh khiết vi diệu, biến cực lạc thế giới trang nghiêm thanh tịnh thổ thánh địa.

Vì sao loài hoa trên thiên thượng xuất hiện chốn nhân gian?

Đấng Sáng Thế đã tạo ra hoa sen nơi cõi trần hẳn là có hàm ý nhất định. Bởi thế trần gian có muôn vàn loài hoa, sen vẫn là loài hoa đẹp nhất. Loài hoa mọc nơi đầm lầy, trong những ao hồ làng quê, bình dị, mộc mạc, mà lại có sức cảm nhiễm lớn lao, bất cứ khi nào chiêm ngưỡng hoa sen, lòng người đều tán thán vẻ đẹp mỹ diệu thánh khiết, thanh cao gợi ra bao suy ngẫm về ý nghĩa đời người. Phải chăng Phật ẩn hiện trong đóa sen nơi trần thế mà giảng Phật Pháp cho ai có thể lĩnh ngộ?

Trong sách “Tánh mạng khuê” có bài thơ về hoa sen:

Hồng hồng bạch bạch thủy trung liên,
Xuất ố nê trung sắc chuyền liên;
Hành trực ngẫu không bổng hựu thục,
Tu hành diệu lý kháp như nhiên

Tạm dịch:

Sen nở trong đầm đỏ trắng phơi,
Bùn nhơ không nhiễm sắc thêm tươi.
Thân ngay, ngó rỗng, gương đầy hột.
Cái lý tu hành cũng thế thôi.

Hoa sen là biểu tượng của Phật gia, vẻ đẹp và đặc tính sinh trưởng của hoa sen nơi trần thế lại tương tự kỳ lạ với những thiện hạnh của người tu Phật. Chiêm bái hoa sen mà có thể thấu tỏ bao nhiêu đạo lý nhân sinh, huyền cơ Phật Pháp.

Đan Thư