Chợ Bà Hoa

Nếu hỏi một người sống ở Nhà Bè, “Chợ Bà Hoa ở đâu?”, bạn sẽ nhận được câu trả lời ngần ngừ: “Hình như là Chợ Bà Chồi bên xã Long Thới”. Còn giả như bạn gặp một người Quảng Nam ở làng dệt Bảy Hiền: “Chợ Bà Hoa ở mô?”. Bạn sẽ được chỉ đến Chợ phường 11 quận Tân Bình.

Khu vực Ngã tư Bảy Hiền nhìn từ trên cao năm 1968, còn thấy nhiều đất trống phía sau đường mặt tiền Nguyễn Văn Thoại (Lý Thường Kiệt) (Ành: LIFE)

Chợ của người xứ Quảng

Có thể bạn nghĩ người xứ Quảng kia gạt mình. Nhưng họ rất thật tình với bạn chớ nào có ý chơi khăm vì cái tội “chửi cha không bằng pha tiếng”. Chợ Bà Hoa là tên gọi truyền miệng từ khi xuất hiện cái chợ nhỏ, do một bà tên Hoa bỏ tiền mua khu đất, cất chợ chia sạp cho thuê ngay vùng Bảy Hiền hồi năm 1967.

Có lần tôi đến chơi nhà người bạn gốc Quảng Nam, ngụ trong con hẻm phía sau giáo xứ Ðắc Lộ gần ngã tư Bảy Hiền. Trong lúc chuyện vãn về Chợ Bà Hoa gần nhà, thằng bạn cứ khăng khăng xác định bà Hoa là người miền Trung di cư vào Sài Gòn, lập ra cái chợ cho người quê gốc xứ Quảng bán buôn. Cái chợ này anh biết từ khi lúc 9, 10 tuổi gì đó, khi gia đình di cư vào Sài Gòn sinh sống. Chợ chỉ là một nhà lồng nhỏ cất bằng tôn fibro không có treo biển tên chợ. Nghe người sống quanh đó gọi là Chợ Bà Hoa. Bà Hoa là người xứ Quảng di cư vào Sài Gòn, mua đất lập chợ trước đó vài năm nhưng không biết bả người Quảng nào?

Ông già nghe thằng con giải thích chuyện quê quán của bà Hoa thì lớn tiếng chen vào: “Cái thèng ni en núa mô tê chẻng đầu chẻng đui, “Quảng nồ” ra răng, xứ Quảng là xứ Quảng, mi núa neng chi loạ”. Hai cha con nói qua nói lại bằng giọng quê của mình đặc sệt âm sắc địa phương khiến lỗ tai tôi lùng bùng. “Tô người Quảng Ngở ra Quảng Nôm lòm việc. Gặp mẹ mi người gốc Quảng Trị vô Ðè Nẻng bóan buôn. Rồi đẻ roa mi, gọi mi loà người Quảng chi hè?”.

Bình thường, ông con hay ông cha gặp tôi nói chuyện với giọng điệu nhẹ nhàng, nghe dễ hiểu. Nhưng khi 2 cha con nói chuyện với nhau âm tiếng Quảng Nam, tôi phải dỏng lỗ tai lên, có khi cũng chẳng hiểu mô tê gì ráo. Nghe 2 cha con nói chuyện làm tôi nhớ bài thơ “Hồi xưa tôi đã tỏ tình” của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh. Bài thơ ngộ nghĩnh, đọc lên nghe vui vui. Tôi cố học thuộc lòng nhưng chu choa ơi đọc tới đọc lui cả chục lần mà chẳng nhớ hết có khi âm sắc làm tôi lẹo lưỡi. “Nè mi mới dọn tới bên nhà / Dị òm tau cũng bước chưn qua / Ba đi một cấp, răng về kịp? Mẹ chắc giờ ni ở chỗ bà…”.

Nghe được giọng nói một vùng quê nào đó là điều thú vị đối với người sống ở vùng miền khác. Còn đối với người đồng hương thì lại gắn chặt thêm tình cảm thương nhớ quê nhà. Ở Sài Gòn, nếu bạn muốn nghe âm thanh xứ Quảng cứ đến Chợ Bà Hoa.

Không chỉ có bấy nhiêu đâu, cái tình cảm trong người bạn trở nên dạt dào lai láng hơn nữa khi nhìn thấy chợ bán buôn không thiếu món gì của người xứ Quảng. Hình ảnh này đối với người gốc Quảng là thứ “tình xa quê hương ngộ cố tri” một cách rất chân thật. Còn đối với người không phải gốc xứ Quảng, hình ảnh đó là một điểm son cho một góc xứ Quảng tạo nên sự khác lạ giữa đất Sài Gòn.

Tiểu đảo gần Ngã tư Bảy Hiền vào năm 1971, sau dãy nhà mặt tiền là khu làng dệt của người xứ Quảng di cư, có chợ Bà Hoa (Nguồn: Manhhaiflick)

Nơi có món mì Quảng danh tiếng…

Sau này, tôi có đến Chợ Bà Hoa đi mua vài ba thứ làm món mì Quảng cho bữa họp mặt bạn bè. Nhưng thật tình mà nói, tình cảm trong tôi đối với các sản vật bán buôn trong chợ còn khá xa cách bởi lẽ tôi là người Sài Gòn thì làm sao có ấn tượng món

ngon của dân quê Quảng Nam. Món ăn sản vật từ nhiều vùng miền khác du nhập vào Sài Gòn, tôi chỉ có thể nhận xét ngon hay dở theo khẩu vị riêng của mình. Dở ngon thế nào tôi khó mà phân tích một cách rạch ròi bởi lẽ trong lòng tôi khi ăn chẳng có tâm trạng của một người xứ Quảng.

Người bạn của tôi, quê gốc Quảng Nam, vào Sài Gòn sinh sống hơi muộn. Một lần tình cờ đi lạc vào Chợ Bà Hoa thưởng thức tô mì đúng chất mì Quảng ở quê, nó in sâu trong tâm trí anh đến tận bây giờ.

Anh kể, lần đó bắt gặp một hàng quán bán mì Quảng trên một con đường quanh chợ. Là người Quảng Nam, đương nhiên không thể bỏ qua món ăn gợi nhớ hồn quê. Tô mì Quảng do người Quảng Nam nấu với sợi mì vàng óng trộn dầu phộng, hương vị của nhưn thịt, của nước lèo đúng chất, đúng theo hương vị của vùng mình, làm anh thích thú vô cùng. Chính điều này đã thôi thúc ngày hôm sau anh trở lại để tận hưởng hương vị ngày xưa một lần nữa cho dù trời đang vần vũ cũng không làm anh ngại ngần.

Nghe anh kể mà tôi tưởng tượng món mì Quảng không khác một câu chuyện liêu trai. Cái hồn của món ăn đã thâm nhập vào con người gây nhớ, gây thương, gây sầu.

Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh có viết một tập văn “Người Quảng đi ăn mì Quảng”, bàn về cái chất đúng hay không đúng của món mì Quảng, thật thú vị. “Nhưng “đúng” hay “không đúng” phỏng có gì mà phải buồn bực đến thế? Tới một quán ăn, ngon thì quay lại, dở thì đi luôn, đơn giản quá mà! Việc gì phải càu nhàu, tức tối, buồn khổ cho mệt người rối trí? Hỏi như vậy là chưa hiểu sự gắn bó giữa người Quảng và món mì Quảng. Người Quảng xa xứ, đi ăn món này không giống như khi đi ăn những thứ khác như lẩu dê hay bò bảy món. Họ không chỉ ăn bằng miệng, bằng vị giác hay khứu giác, không phải đơn thuần chỉ để thưởng thức cái ngon. Người Quảng đi ăn mì Quảng là đi ăn bằng tâm trạng. Họ bước vào quán với bước chân hồi hộp, thắc thỏm, với tất cả nỗi háo hức phập phồng như đến điểm hẹn với người quen cũ”.

Thì ra người bạn tôi đi ăn mì Quảng với tâm trạng khác hẳn, tôi muốn thưởng thức theo kiểu tò mò, tự chế biến theo cách người Sài Gòn hội nhập. Do đó mì Quảng tôi nấu ra là dở ẹc, tốt hơn khỏi cần nấu nướng cứ ra Chợ Bà Hoa tìm đến các hàng mì, có cả chục hàng quán.

Thông thường, để làm món này, người ta đến Chợ Bà Hoa tìm mua nguyên liệu chính gốc như sợi mì, bánh tráng mè, củ nén của xứ Quảng Nam.

Các sạp bán buôn trong chợ Bà Hoa có nhiều đặc sản xứ Quảng (Ành: Internet)

Bà Hoa là ai?

Ba của người bạn nói ở trên, có nhận xét như vầy: “Chợ Bà Hoa là chợ của người xứ Quảng. Người Quảng Nam di cư vào Sài Gòn, sống ở vùng ngã tư Bảy Hiền rất nhiều từ cuối thập niên 50. Nhưng bây giờ trong đó, cũng có nhiều người Quảng Bình, Quảng Trị, Quảng Tín, Quảng Ngãi. Gọi chung là người xứ Quảng, nên hàng hoá sản vật bán buôn ở chợ góp mặt trên nhiều vùng miền”.

Nói về vùng Bảy Hiền hồi trước, khi người xứ Quảng vào định cư, còn là một vùng đất vắng vẻ, thưa thớt dân cư. Bà Hoa không phải người xứ Quảng, mà là người Bắc di cư hồi năm 1954 vào Sài Gòn, sống ở khu Ông Tạ hay khu Bảy Hiền. Thấy đất đai ở khu vực sau nhà thờ Ðắc Lộ còn trống, bà mua cất chợ phân chia hàng sạp cho người xứ Quảng mới đến Bảy Hiền sinh sống, có chỗ làm ăn mua bán. Ban đầu chợ có tên Linh Hoa, đến khoảng năm 1973, bà bán các sạp và nhà cửa cho người buôn bán hoặc thuê mướn để đi qua Mỹ. Nghe dân bán buôn ở đây kể, có lần bà về thăm lại chợ xưa, chào hỏi bà con mới cũ. Bẵng một thời gian dài không thấy bà về nữa, không biết bà còn sống hay đã mất. Cái tên Chợ Bà Hoa là do người buôn bán gọi riết thành tên, tuy không chính thức, nhưng đối với người xứ Quảng trên đất Sài Gòn, hỏi đến chợ này thì hầu như ai ai cũng biết.

Hàng bán thức ăn các món quê như mì Quảng, dễ tìm thấy trong chợ Bà Hoa (Ành: Internet)

TN