LƯƠN NGẮN LẠI CHÊ CHẠCH DÀI

 Trong kho tàng ca dao, tục ngữ Việt Nam, câu "Lươn ngắn lại chê chạch dài, Thờn  bơn méo miệng chê chai lệch mồm" là một bài học thâm thúy về sự giả tạo, thói  quen chê bai người khác mà không nhìn lại chính mình. Đây là hình ảnh ẩn dụ đặc  sắc, dùng hình ảnh các loài cá thân thuộc để chỉ ra bản tính của con người: kẻ đã  không tốt lại đi chê bai người khác một cách vô lý, không nhận ra rằng mình cũng  chẳng hơn gì người khác. 

Lươn ngắn nhưng lại chê chạch dài. Hình ảnh lươn và chạch đều là hai loài cá quen  thuộc, sống trong vùng nước đục. Lươn tuy không dài nhưng lại chê chạch - một  loài cá có hình dạng tương tự nhưng lại dài hơn. Đây là sự mỉa mai, chỉ trích kẻ yếu  kém nhưng lại luôn thích lên mặt chê bai người khác. Tương tự, thờn bơn là một  loài cá có miệng méo nhưng lại đi chê bai chai, một loài cá khác cũng có hình dáng  đặc biệt. Sự so sánh này không chỉ dừng lại ở mức độ hình ảnh mà còn mở rộng ra  đời sống xã hội, nơi con người dễ dàng mắc vào thói quen chê bai mà không tự soi  lại mình. 

Thực tế, trong đời sống hằng ngày, chúng ta không khó để bắt gặp những trường  hợp "lươn ngắn chê chạch dài". Đó là khi người kém năng lực lại hay chỉ trích  người khác kém cỏi, người thiếu phẩm hạnh lại lên mặt dạy đời, người không có  tài cán gì lại luôn xem thường những nỗ lực của người khác. Những lời chê bai vô  căn cứ, thiếu suy xét này không chỉ làm tổn thương người bị chê mà còn phơi bày  bản chất tự mãn, ngạo mạn của người chê bai. 

Câu ca dao này cũng là một lời nhắc nhở mạnh mẽ về sự tự kiểm điểm bản thân.  Thay vì luôn săm soi, xét nét người khác, mỗi người cần học cách tự nhìn lại mình,  thấy rõ những thiếu sót, hạn chế của bản thân để cải thiện, hoàn thiện mình. Đức  Khổng Tử từng nói: "Nếu mỗi ngày tôi đều tự xem xét ba việc: việc làm hôm nay có  ngay thẳng không? Lời nói hôm nay có chân thành không? Ý nghĩ hôm nay có thiện  lương không?" Đó chính là sự tự vấn lương tâm, không phải để hạ bệ người khác  mà để tự nâng mình lên.

Xã hội ngày nay cũng cần những người biết nhìn nhận khách quan, công tâm,  không vội vàng phán xét người khác. Một xã hội đầy những lời chê bai, gièm pha  sẽ tạo ra bầu không khí tiêu cực, làm mất đi tinh thần yêu thương, đoàn kết.  Ngược lại, một môi trường mà mỗi người đều biết nhìn nhận mình trước khi phán  xét người khác sẽ là môi trường lành mạnh, khuyến khích sự phát triển và hoàn  thiện bản thân. 

Nhìn sâu vào câu ca dao này, ta còn thấy một bài học về sự khiêm nhường và tôn  trọng lẫn nhau. Người xưa đã dùng những hình ảnh rất đời thường nhưng lại gửi  gắm thông điệp đạo đức sâu sắc: Đừng vì chút ưu thế mà khinh thường người  khác. Ai cũng có ưu nhược điểm riêng, không ai hoàn hảo. Việc phê phán người  khác không làm cho ta tốt đẹp hơn, ngược lại còn bộc lộ rõ nét những điểm yếu,  sự hạn hẹp của bản thân. 

Tóm lại, câu ca dao "Lươn ngắn lại chê chạch dài, Thờn bơn méo miệng chê chai  lệch mồm" không chỉ là lời nhắc nhở về sự giả tạo, thói xấu phê phán vô căn cứ mà  còn là một bài học về cách sống khiêm nhường, biết tự nhìn lại mình trước khi  phán xét người khác. Đó là cách để mỗi người chúng ta hoàn thiện bản thân, giữ vững sự khiêm tốn, trung thực và yêu thương người khác bằng trái tim rộng mở. 

Anmai